KINHMATOΓΡΑΦΟΣ
Γράφει ο Δημήτρης Αργυρός - 14 Νοεμβρίου 2017
Χθες είδα μια όντως δυνατή, πολύ δυνατή ταινία, με πολλές καλές, δυνατές ερμηνείες. Μια ταινία πλημμυρισμένη με συναίσθημα, κάποιες φορές βέβαια δεν απέφυγε το μελό, αλλά σε μια τέτοια ταινία, με ένα τέτοιο θέμα δικαιολογείται.
Μια ταινία πλημμυρισμένη με πίστη, πίστη στη τελική δικαίωση του αγώνα, πίστη στην ιδέα και στην προοπτική του κομμουνισμού, πίστη, πίστη, πίστη.
Άνθρωποι συγκροτημένοι, γεμάτοι ιδανικά, που αντικρίζουν στα μάτια τους Ναζίδες Γερμανούς, αντικρίζουν στα μάτια τους φόβους τους, τα θέλω τους, τα πρέπει τους, τις αδυναμίες τους, αντικρίζουν στα μάτια το θάνατο, αυτό το τελικό όριο. Μα όποιος ζει με ιδανικά κερδίζει την αιωνιότητα
Για τους 200 της Καισαριανής ο θάνατος ήταν το όριο, ήταν κομμουνιστές, είναι κομμουνιστές, κομμουνιστές ενταγμένοι στο ΚΚΕ και στους τροτσκιστές. Άνηκαν σε μια πίστη, άνηκαν σε μια συλλογικότητα.
Σε μια συλλογικότητα που μπροστά στο θάνατο, πλημμυρισμένη με την Σπινοζική χαρά, χορεύει και τραγουδά, προκαλώντας την ανησυχία των Ναζί που αναρωτιούνται από πού πηγάζει αυτή η δύναμη που τους αποτρέπει να μετατραπούν από ανθρώπους σε ανθρωπάρια, όπως επιθυμούσαν οι κατακτητές.
Οι κομμουνιστές πίστευαν, άνηκαν, ολοκληρωτικά συλλογικότητα, στην συλλογικότητα, στην ολότητα που αγωνίζονταν με όλα τα μέσα να φέρει τον αταξικό παράδεισο επί γης, έχοντας πίσω της την ΕΣΣΔ, την πρώτη σοσιαλιστική πατρίδα, την σοσιαλιστική πατρίδα που εκείνη την εποχή έπαιρνε φαλάγγι τους Ναζίδες.
Η ταινία παρουσιάζει δυο κόσμους σε σύγκρουση, δυο κόσμους που πίστευαν σε κάτι ανώτερο απ’ το «ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε..»: Οι Ναζί κατακτητές που πιστεύουν στην πειθαρχεία, στο αλάθητο του Φύρερ, στην φυλετική ανωτερότητα τους, στην συντριβή των αδυνάτων.
Πίστευαν και πιστεύουν στην δύναμη της ισχύς των όπλων, στην ισχύ της εξουσίας, του κράτους και του αυταρχισμού, μια δύναμη/ ισχύ που είναι όμως οντολογική αδυναμία, μπροστά στην πίστη των κομμουνιστών. Η πίστη των Ναζί κατακτητών οδηγεί στο θάνατο, η πίστη των κομμουνιστών σε μια λεύτερη ζωή για όλους τους ανθρώπους.
Η σχέση του Ναζί διοικητή και του μεταφραστή Ν. Σουκατζίδη είναι εμβληματική και δείχνει την σχέση των δυο κόσμων και της ανωτερότητας του κόσμου των κομμουνιστών. Ο Ναζί επιχειρεί -μέχρι το τέλος, με όλα τα μέσα- να προσεταιριστεί, να εξαγοράσει την οντολογική ανωτερότητα του Ν. Σουκατζίδη, μα νικιέται, πανηγυρικά.
Μπορεί ο Ναζί διοικητής να τον εκτέλεσε, μπορεί να του έριξε την χαριστική βολή, υποδηλώνοντας την «ανωτερότητα» της ισχύς των όπλων, μα η ανωτερότητα της οντολογικής ανυπάκουης του Ν. Σουκατζίδη δεν αφήνει περιθώρια για το ποιος ήταν, για το ποιος είναι ο νικητής.
Ο Ναζί διοικητής, ο Ναζισμός συνολικότερα, δεν κατάλαβε, δεν κατανόησε, τι είναι τελικά ανωτερότητα και είναι τελικά κατωτερότητα, όπως δεν κατανόησε το μεγαλείο της αρχαιοελληνικής σκέψης, όπως φαίνεται και από τις σκηνές στα αρχαία μνημεία.
Αν υπήρξαν κάποτε κάποιοι , που μπορούσαν να φέρουν το όνομα, το οντολογικό βάρος της λέξης κομμουνιστής τότε ήταν αυτοί εκείνων των χρόνων, εκείνων των εποχών, εκείνων των στιγμών.
Όχι δεν ήταν άνθρωποι από ατσάλι αλλά άνθρωποι με Α κεφάλαιο. Άνθρωποι που επιχείρησαν, αγωνίστηκαν, πίστεψαν πως μπορούσαν να ζήσουν λεύτερα και ανθρώπινα. Με αξιοπρέπεια και σεβασμό ο ένας για άλλον, ένας για όλους και όλοι για έναν.
«Όταν ο άνθρωπος δίνει τη ζωή του για ανώτερα ιδανικά, δεν πεθαίνει ποτές» έγραψε στην πορεία του προς το θάνατο ο Μήτσος Ρεμπούτσικας. Ενώ ο Χανιώτης γεωπόνος Νίκος Μαριακάκης έγραψε κάτι που θυμίζει πολύ έναν άλλο πρωτεργάτη της ελευθερίας, τον Ρήγα Φεραίο-Βελεστινλή: «Καλύτερα να πεθάνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά παρά να ζει σκλάβος»
Γέννημα και γεννήτορες μιας εποχής, ενός λαού, μιας επαναστατικής πρωτοπορίας που πήρε τις τύχες στα χέρια του, με το όπλο στο χέρι, το χαμόγελο στα χείλη, με καρδία ταγμένη στην αγάπη και στο έρωτα.
Για αυτό το λόγο στα δικά μας μέρη, στην δική μας χώρα, η λέξη κομμουνιστής, παρά την κατάρρευση του «89» έχει ακόμη ένα τεράστιο βάρος που δημιουργεί ακαμψία στους δεξιούς και τους φιλελευθέρους, σε τέτοιο βαθμό που δεξιοί, δεξιούληδες και αδέξιοι να ντρέπονται να πουν πως είναι δεξιοί και να θέλουν λίγο από την αριστερή ανωτερότητα.
Ο ιστορικός κομμουνισμός του 20ου αιώνα μπορεί να ηττήθηκε, μα στα δικά μας μέρη, στην δική μας χώρα, η μεταφορική σταθερά, η μεταφυσική συνθήκη της λέξης και της μορφής ζωής κομμουνισμός- επιδρά και σήμερα- στα πολιτικά πεπραγμένα αυτής της χώρας. Και αυτό είναι απόρροια εκείνης της οντολογικής ανωτερότητας και της στάσης εκείνων των κομμουνιστών, και όχι της σημερινής παρουσίας και στάσης.
Και από αυτή την οπτική νομίζω πως είναι μάλλον άδικη η κριτική στην ταινία πως δεν αναφέρει την λέξη κομμουνιστές και αναφέρεται στην λέξη Έλληνες. Ο σκηνοθέτης και οι συντελεστές της ταινίας συντάσσονται σε μια ενότητα κομμουνιστών – πατριωτών, αυτό άλλωστε δεν ήταν και η εποποιία του ΕΑΜ και της Εθνικής Αντίστασης.
Όχι δεν θα υπήρχε εθνική αντίσταση δίχως το ΕΑΜ, και δεν θα υπήρχε ΕΑΜ δίχως τους κομμουνιστές του ΚΚΕ και ενός τμήματος των αρχειομαρξιστών. Βέβαια στην ταινία θα ήταν πιο ιστορικά ισορροπημένη εικόνα αν έδειχνε και κάποιους να τραγουδούν την διεθνή, αλλά ο σκηνοθέτης έχει και δείχνει την δική του οπτική.
Μια σκηνοθετική- και τελικά πολιτική- γραμμή που κινείται στην γραμμή της εθνικής συμφιλίωσης, όπως δείχνει η επίσης καλοφτιαγμένη ταινία «ψυχή βαθιά», που προσωπικά μου άρεσε.
Μια σκηνοθετική- και τελικά πολιτική- γραμμή που φυσικά βρίσκεται σε μια αντίθετη οπτική από αυτή του σημερινού ΚΚΕ. Μόνο που σε μια τελευταία ανάλυση, ο σκηνοθέτης έχει το τελευταίο λόγο και κρίνεται για αυτό. Βέβαια, ίσως να είναι λάθος, να αντιμετωπίζουμε το έργο τέχνης, με τα στενά πολιτικά ή και κομματικά κριτήρια μας.
Ναι είναι μια ταινία που μάλλον δεν πρέπει να την χάσετε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου