Ήταν κάποτε μια χώρα μυθική που τη λέγανε Συρία…

  Δαμασκός // Παλμύρα  

Του Νίκου Γαλάτη*

Γύρνα πίσω να δούμε πάλι το πρόσωπό σου, το ωραίο. Μοιάζεις με χορούς ουρανίων ταξιαρχιών, ω Σουλαμίτις, κόρη αρχόντων- τι ωραία περπατάς με τα όμορφα παπούτσια σου! Τα μάτια σου τα καθαρά αστράφτουν, όπως οι βρύσες στις Πύλες των Εσεβών κι η μύτη σου σαν πύργος του Λιβάνου που κυττάζει με το πρόσωπο της Δαμασκού. Θα ανέβω πάνω σε ένα φοίνικα το ωραίο στήθος σου- τα βυζιά σου – σα σταφύλια αμπέλου-να τραγουδήσω.

Αυτός είναι- σε ελεύθερη μετάφραση- ένας στίχος (7,5) από το Άσμα Ασμάτων. Η Δαμασκός, το διαμάντι της Συρίας, η βιβλική, ήταν ένας μύθος για τους ταξιδιώτες. Όταν ο Αβραάμ έμαθε ότι ο ανιψιός του ο Λωτ αιχμαλωτίστηκε, από τον βασιλιά του Ελάμ, εξόπλισε τους υπηρέτες του και τον καταδίωξε ως την πόλη Χοβά, αριστερά της Δαμασκού.  Ελευθέρωσε το Λώτ μαζί με την οικογένειά του και πήρε πίσω όλα τους τα λάφυρα (Γένεση 14,13-16). Αλλά κι ο Δαβίδ νίκησε τους Σύρους κι εγκατέστησε στρατιωτική φρουρά στη Δαμασκό. Οι Σύροι έγιναν φόρου. Αργότερα ο Ραζών με τους άνδρες του κατέλαβαν τη Δαμασκό και κατέστη μάστιγα για τους Ισραηλίτες στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Σολομώντα.

Η Δαμασκός ιδρύθηκε πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια και γνώρισε πολλούς κατακτητές από τον Ναβουχοδονόσορα, τον Μέγας Αλέξανδρο, τον Σαλαντίν, τους Μαμελούκους και τους Σταυροφόρους.   Η νέα πόλη θα φτάσει κοντά  στα πέντε εκατομμύρια  κατοίκους- κυρίως μουσουλμάνους, πρωτεύουσα της Συρίας από το 1946. Στην παλιά πόλη το τείχος από όπου φυγαδεύτηκε ο Απόστολος  Παύλος- γνωστό για τις επτά πύλες του από την Παλαιά Διαθήκη.

 Στην Παλμύρα, την πόλη των Φοινίκων, όπου έζησε η Ζηνοβία, η βασίλισσα και φιλόσοφος που δεν υποτάχτηκε στους Ρωμαίους για να συρθεί δεμένη με χρυσές αλυσίδες από τον Αυρηλιανό- που της χάρισε τη ζωή. Ασσύριοι, Σουμέριοι, Φοίνικες, Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Έλληνες και Ρωμαίοι πέρασαν από δω, όπου μαζί με τα μυστικά της γεωργίας, της μεταλλουργίας οι άνθρωποι επινόησαν το πρώτο αλφάβητο μαζί με συστήματα θέρμανσης και …κλιματισμού.

Ιερή χώρα, με ερείπια, δόξα και μεγαλείο, ανάκτορα, πλούσια σπίτια και ταφικά μνημεία, όπως ο ο ναός του Ήλιου. Η Παλμύρα  κτισμένη σε μία όαση ανάμεσα στον Ευφράτη και την Δαμασκό, εκεί που σταμάταγαν τα καραβάνια- ίσως κι ο εκάστοτε Θεός- , η Νύμφη της Ερήμου στη Βίβλο αναφέρεται ως Ταμάρ ή Θεδμόρ  και που λέγεται πως την  έκτισε ο Σολομώντας. Το 129 ο Αδριανός επισκέφθηκε την πόλη και γοητεύτηκε τόσο πολύ, ώστε την ανακήρυξε «ελεύθερη πόλη» και τη μετονόμασε σε Palmyra Hadriana.

Το Αλέππο, γνωστό ως Χαλάμπ μύριζε κάρδαμο, μοσχοκάρυδο και γαρύφαλλο, αλλά στο παζάρι τα με τα σφαγμένα κρέατα στα τσιγκέλια μύριζαν αιώνες αίμα. Η χώρα διαθέτει πλουσιότατα κοιτάσματα φυσικού αερίου, εκτός από τα καλύτερα πιάτα όπως είναι το κιβέθ (σφυροκοπημένο αρνί με σιτάρι), το Χούμος, το ταμπουλέχ (κοπανιστό σιτάρι με μαϊντανός, το μασχάουϊ (σουβλιστό κρέας ψημένο στη σχάρα) και το κουνάφα (ψημένο ψωμί με τυρί, φυστίκια και σιρόπι.

Το ξενοδοχείο «Μπαρόν» το επισκέφτηκε ο Λόρενς της Αραβίας, η Αγκάθα Κρίστι, ο Μαρκ Τουαπιν και ο Ρούσβελτ.«Eδώ η ζωή κυλά απλά και λιτά σε σημείο που ξεχνάς το χρόνο» γράφει ένας ταξιδιωτικός οδηγός. H μόνη αναστάτωση που μπορεί να ταράξει την ατμόσφαιρα είναι η παρουσία των ξένων. Tότε τσούρμο από παιδιά τρέχουν από πίσω τους, ενώ από τα σπίτια ξεπετιούνται οι γυναίκες με τα μικρά παιδιά στην αγκαλιά».

Το 1922 η χώρα περιήλθε στην κυριαρχία της Γαλλίας και η ανεξαρτησία της κηρύχθηκε το 1946. Οι κάτοικοι είναι Σιίτες, Δρούζοι και Αλαουίτες κατά το ένα πέμπτο. Οι υπόλοιποι -από τους μουσουλμάνους- είναι Σουνίτες. Τέλος το 10% είναι Χριστιανοί, Κούρδοι, Αρμένιοι, Κιρκάσιοι και Τούρκοι. Νόμισμα είναι η συριανή λίρα. Ένα δολάριο Αμερικής ισοδυναμεί με 52 συριανές λίρες και ένα Ευρώ με 55 τοπικές λίρες.

Χαλέπι σημαίνει χάλυβας. Μετά την καταστροφή της αυτοκρατορίας των Χετταίων από τους Λαούς της Θάλασσας (12ος αι. π.Χ.) η περιοχή  πέρασε διαδοχικά στα χέρια των Βαβυλωνίων και των Περσών ως την εποχή που κατακτήθηκε από τους Έλληνες. Μετά ήρθαν οι Άραβες, ο Νικηφόρος Φωκάς και μετά την ήττα του Ρωμανού Διογένη- που πιάστηκε αιχμάλωτος στην Μάχη του Ματζικέρτ, το 1071-πέρασε στα χέρια των Σελτζούκων.Το 1138 ένας σεισμός ισοπέδωσε το Χαλέπι με 230.000 νεκρούς. Η πόλη καταλήφθηκε το 1183 από τον Σαλαντίν, αλλά τελικά έπεσε στα χέρια των Μογγόλων που έσφαξαν όλο τον πληθυσμό- με ηγέτη τον Ταμερλάνο.

Ο Σελίμ ο Τρίτος την έκανε πρωτεύουσα- επί οθωμανικής αυτοκρατορίας όταν ήταν η δεύτερη πόλη μετά την Κωνσταντινούπολη.Το μετάξι της Περσίας όμως εξαντλήθηκε και οι επιδημίες χολέρας και πανώλης άφησαν πίσω μια πόλη με εκατό χιλιάδες κατοίκους όταν με τη Συνθήκη των Σερβών οι Γάλλοι χώρισαν την χώρα στα τρία. Η Δαμασκός επαναστάτησε το 1925 και τελικά οι Γάλλοι έφυγαν το 1946. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στο το Χαλέπι και το Λαϊκό Κόμμα και την πρωτεύουσα Δαμασκό και το Εθνικιστικό Κόμμα είχαν  σαν στόχο την ένωση με το Ιράκ ή με την Αίγυπτο. Η χώρα ενώθηκε πολιτικά με την Αίγυπτο  το 1958 επί Νάσερ- με την Δαμασκό να διαφωνεί, ώσπου επικράτησε το Μπάαθ- που κυβερνά από το 1963- το Αραβικό Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Το κόμμα σπαρασσόταν από εσωτερικές έριδες που οδήγησαν  την «αριστερή» φράξια το 1964 στην εξουσία με την μαρξιστική –φιλομαοϊκή- κυβέρνηση των «Κινέζων». Ο Χαφέζ αλ Άσαντ ήταν ο υπουργός Άμυνας αυτής της κυβέρνησης, ώσπου συγκέντρωσε όλη την εξουσία στα χέρια του. Ο «Μπίσμαρκ των Αράβων πέθανε λίγο μετά το μεσημέρι του Σαββάτου 10 Ιουνίου του 2000 ενώ μιλούσε στο τηλέφωνο με τον πρόεδρο του Λιβάνου από καρδιακή ανακοπή. Σε αυτά τα 30 χρόνια η Συρία συμμαχεί με την Αίγυπτο και επιτίθενται κατά του Ισραήλ που το 1982 εισβάλλει στον Λίβανο και χιλιάδες Παλαιστίνιοι υπό την ηγεσία του Γιάσερ Αραφάτ θα εγκατασταθούν στην Τρίπολη της Λιβύης. Με τον τερματισμό του εμφυλίου στον Λίβανο το 1989 ο Ασάντ βρίσκεται να υποστηρίζει τον πρόεδρο Μπους στον Πόλεμο του Κόλπου. Ο αδελφός του- και αντιπρόεδρος- όταν αρρώστησε προσπάθησε να τον ανατρέψει και βρέθηκε εξόριστος στην Ισπανία. 

Μπάαθ  σημαίνει «αναγέννηση». Είναι μια-ανάμειξη αραβικού εθνικισμού, παναραβισμού, αραβικού σοσιαλισμού.«Ενότητα, Ελευθερία, Σοσιαλισμός». Ο σοσιαλισμός ήταν» μέσο εξάλειψης της φτώχειας, της αμάθειας, των ασθενειών και η επίτευξη της προόδου μέσω μιας ανεπτυγμένης βιομηχανικής κοινωνίας ικανής να διαπραγματεύεται επί ίσοις όροις με τα άλλα έθνη». Αναδείχθηκε δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στις εκλογές του 1954.

Ο Μπασάρ αλ Ασάντ ανέλαβε την εξουσία  το 2.000- και επανεξελέγη το 2014 με το ύποπτο ποσοστό του …97%. Γεννήθηκε στην Δαμασκό το 1965 και είναι Αλαουίτης- δηλαδή Σιίτης. Σπούδασε Οφθαλμολογία στη Γαλλο-Αραβική σχολή του Αλ-Χουριγιάχ στη Δαμασκό και συνέχισε στο Western Eye στο Λονδίνο, όταν τον Ιανουάριο του 1994, όμως, αναγκάζεται να διακόψει τις σπουδές του και να επιστρέψει στη Δαμασκό. Ο αδελφός του Μπασίλ σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, έξω από το αεροδρόμιο της Δαμασκού.

Ο Μπασάρ μπαίνει στη στρατιωτική ακαδημία του Χόμς και μέσα σε πέντε χρόνια έφθασε στο βαθμό του συνταγματάρχη. Είναι πια παντρεμένος  με την γεννημένη και μεγαλωμένη στο Λονδίνο, Άσμα Φαουάζ Αλ Ακχάρς που χάρη στην εταιρία Brown Lloyd James γίνεται εξώφυλλο σο Vogue σε ένα αφιέρωμα με τίτλο «Ένα Ρόδο στην Έρημο».

Ο νέος ηγέτης θα προσπαθήσει να εκσυγχρονίσει  τη χώρα, μείωσε την φορολογία, ίδρυσε χρηματιστήριο κι έφερε το Ίντερνετ. Πολλοί από τους παλιούς υπουργούς απολύθηκαν, χορηγήθηκε αμνηστία σε εκατοντάδες πολιτικούς κρατούμενους και η φυλακή Mazzeh έκλεισε. Το 2007 επανεξελέγη σχεδόν …παμψηφεί. Αλλά η «Άνοιξη της Δαμασκού» τέλειωσε όταν ήρθαν τα muntadāt (σαλόνια)- με την συμμετοχή διανοούμενων και μελών του Μπάαθ. Η κυβέρνηση απαγόρευσε τώρα το You Tube, το Facebook και την Αραβική Βικιπαίδεια.

Τα ίντερνετ καφέ υποχρεώνονταν πια να καταγράφουν τις συνομιλίες και τα σχόλια στα διάφορα chat forums. Πολλοί από τους απελευθερωμένους πολιτικούς κρατούμενους του 2000 συνελήφθησαν ξανά, όπως και αρκετά μέλη των muntadāt, για σχέσεις με την Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Τα άρματα μάχης και οι στρατιώτες του Άσαντ πνίγουν την εξέγερση στο  αίμα, όταν μια βομβιστική επίθεση σε κυβερνητικό κτίριο άφησε στον τόπο πολλά στελέχη του, όπως ο υπουργός Άμυνας της χώρας κι ο κουνιάδος του Άσαντ.

Ο πόλεμος στο  Ιράκ έφερε στην Συρία πρόσφυγες, αλλά και την Αλ Κάιντα. Στις 14 Φεβρουαρίου 2005 δολοφονήθηκε στην ο Λιβανέζος πρωθυπουργός Ραφίκ Χαρίρι- μια υπόθεση στην οποία εμπλέκεται ο γαμπρός του Ασάντ- αρχηγός της συριακής υπηρεσίας πληροφοριών. Η Επανάσταση των Κέδρων ζητά να φύγουν 14.000 στρατιώτες και πράκτορες που διατηρούσε η Συρία στη χώρα καιτην παραίτηση της κυβέρνησης. Η Γαλλία και οι ΗΠΑ ζητούν να αποσύρει τα στρατεύματά  από τον Λίβανο. Ο Άσαντ δήλωσε πως ήταν πρόθυμος να αποσύρει τα στρατεύματα της Συρίας από τον Λίβανο.

Τον Ιανουάριο του 2006, πέντε πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν σχέση με την περίοδο της «Άνοιξης της Δαμασκού» αφέθηκαν ελεύθεροι.Τον Απρίλιο του 2008, ο Άσαντ δήλωσε πως είχαν συζητήσει με το Ισραήλ μια συνθήκη ειρήνης για ένα χρόνο, με μεσολαβητή την Τουρκία. Μια διαδήλωση στην Νταράα πνίγεται με νεκρούς στο αίμα. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε την άρση του στρατιωτικού νόμου και τη νομιμοποίηση των πολιτικών κομμάτων- ύστερα από 48 χρόνια-, αλλά οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν. Στις 18 Μαΐου ο Πρόεδρος των ΗΠΑ  έθετε σε ισχύ κυρώσεις για να πιέσει το καθεστώς του και «…να τερματιστεί τη χρήση βίας εναντίον του λαού του» με πάγωμα των τυχόν περιουσιακών στοιχείων του Σύρου Προέδρου. Οι Υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ συμφώνησαν.

Ο Άσαντ υποσχέθηκε «εθνικό διάλογο, μεταρρύθμιση, νέες εκλογές και ελευθερίες. Προέτρεψε μάλιστα  τους πρόσφυγες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους από την Τουρκία. Θα τους έδινε αμνηστεία. Η Κίνα και η Ρωσσία άσκησαν  βέτο. Κι ο Ασάντ απείλησε πως σε περίπτωση που η Δύση επιχειρήσει στρατιωτική επίθεση στη χώρα του, τότε η Συρία θα επιτεθεί στο Ισραήλ. Το «Συριακό Εθνικό Συμβούλιο»- «…που αντιπροσωπεύει τον κυρίαρχο συριακό λαό στον αγώνα του για την ελευθερία»-  ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη – όχι  τυχαία- στις 2 Οκτωβρίου 2011.Ο Αραβικός Σύνδεσμος απέβαλε την Συρία.

Η κυβέρνηση του Άσαντ κατηγόρησε τον Αραβικό Σύνδεσμο για οικονομικό πόλεμο. Με τους νεκρούς να έχουν ξεπεράσει τους 4.000 ο Άσαντ δήλωσε πως ότι δεν έχει δώσει καμία εντολή για πυρ κατά διαδηλωτών και πως «μόνο ένας τρελός θα το έκανε αυτό. Η πλειοψηφία» -των ανθρώπων που σκοτώθηκαν- «ήταν υποστηρικτές του καθεστώτος και όχι το αντίθετο. Έκανα ό,τι καλύτερο για την προστασία του λαού, οπότε δεν νιώθω ένοχος. Λυπάσαι για τις ζωές που χάθηκαν. Αλλά δεν νιώθεις ένοχος όταν δεν σκοτώνεις ανθρώπους»

Στα μέσα Ιανουαρίου του 2012, ο Άσαντ χορήγησε γενική αμνηστία για  όσους παραδώσουν τα όπλα και τους λιποτάκτες, αλλά αρνείται να κάνει κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Νέες κυρώσεις και νέα βία. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών που  συναντήθηκε μαζί του στη Δαμασκό είπε πως ήταν «…έτοιμος να ξεκινήσει διάλογο», αλλά ο συριακός στρατός  άρχισε να πολιορκεί πόλεις που έπεσαν στα χέρια των ανταρτών.  Οι στρατιώτες που αρνήθηκαν να ανοίξουν πυρ εναντίον αμάχων εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες. Στα τέλη του 2011, πολίτες και λιποτάκτες του στρατού σχημάτισαν μάχιμες μονάδες, μπαίνοντας σε έναν εμφύλιο που κόστισε ως το 2015 250.000 νεκρούς. Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός θα κατηγορηθεί για βασανιστήρια, απαγωγές, εκτελέσεις αμάχων και στρατιωτών. Ο πόλεμος παίρνει άλλη τροπή όταν οι Τζιχαντιστές κατακτούν την Βόρεια Συρία.

Η πόλη Χομς δεν υπάρχει πια. Η ΕΕ παρέχει όπλα στους αντικαθεστωτικούς. Η Ρωσία  ενισχύει τις δυνάμεις του Ασάντ. Εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώνονται έξω από την Δαμασκό, σε μια επίθεση όπου όλα δείχνουν ότι έγινε χρήση χημικών όπλων. Ο Ομπάμα ζητά από το Κογκρέσο να εγκρίνει μια στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία. Τον Σεπτέμβριο του 2013 οι ΗΠΑ επιτίθενται στις συριακές δυνάμεις και η Ρωσία μπαίνει στο πλευρό του Άσαντ και συγκρούεται με την Τουρκία. Εκατομμύρια άνθρωποι ξεκινούν το ταξίδι της προσφυγιάς.

Πως άρχισαν όλα αυτά; Ο αμερικανός συγγραφέας, Robert F. Kennedy. θα γράψει πως ο συριακός πόλεμος ξεκίνησε από τις μυστικές υπηρεσίες και τις κυβερνήσεις της Δύσης προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων των εταιρειών πετρελαίου, όταν ο πρόεδρος Μπασάρ αλ-Άσαντ απέρριψε το έργο που περιλαμβάνει την μεταφορά καταριανού φυσικού αερίου μέσω αγωγών από Κατάρ και Τουρκία προς την Ευρώπη. Μπορεί να ξεκίνησε από την εποχή- όπως είδαμε- του Αβραάμ.

Η πανέμορφη χώρα με τις ωραίες πόλεις είναι πια ερείπια. Πτώματα, συντρίμμια, αίμα. Μέσα σε πέντε χρόνια, η Χομς, – με ενάμισι εκατομμύριο πληθυσμό, πατρίδα του Ιάμβλιχου- είναι πια ένα «βουνό» από συντρίμμια. Χιλιάδες σκοτώθηκαν στους βομβαρδισμούς, ενώ οι άλλοι -Σουνίτες και Χριστιανοί- έφυγαν από την πόλη, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή σε άλλα μέρη. Πολλοί από αυτούς βρίσκονται στην Ειδομένη.

* http://www.anoixtoparathyro.gr/