Εβδομάδα ή βδομάδα //Ουσιαστικό θηλυκού γένους. // είναι το χρονικό διάστημα των επτά συνεχόμενων ημερών (από την Κυριακή ως το Σάββατο), του οποίου η διαδοχική επανάληψη, ανεξάρτητα από το σύστημα των μηνών και των ετών, διαιρεί το χρόνο σε ίσες περιόδους.
...Weekend......ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΜΕΣΟ ΜΕ... ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΡΕΠΟΡΤΑΖ για Εναλλακτική Οικονομία • online
...............Οι περισσότεροι από εμάς δεν ζούμε τα όνειρά μας, επειδή ζούμε τους φόβους μας....................................................Les Brown
Με διαφορετικές συγκεντρώσεις θα τιμήσουν φέτος την Εργατική Πρωτομαγιά συνδικάτα, φορείς και συλλογικότητες. «Δεν είναι αργία, είναι απεργία», τονίζουν σε ανακοινώσεις τους συνδικάτα όπως η ΓΣΕΕ, με αφορμή την πρόσφατη ψήφιση τροπολογίας του υπουργείου Εργασίας που καθιερώνει την Πρωτομαγιά ως υποχρεωτική αργία κατά τα πρότυπα της κυριακάτικης αργίας.
Συγκεκριμένα:
■ Η ΑΔΕΔΥ, η ΓΣΕΕ και το ΕΚΑ καλούν σε συγκέντρωση τη Δευτέρα στις 11 το πρωί στην πλατεία Κλαυθμώνος και πορεία προς τη Βουλή.
■ Το ΠΑΜΕ καλεί σε απεργιακή συγκέντρωση στις 10 π.μ. στο Σύνταγμα και στη συνέχεια σε πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία.
■ Τα πρωτοβάθμια σωματεία, η ΚΕΕΡΦΑ και οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς καλούν σε συγκεντρώσεις στις 10.30 π.μ. στο Μουσείο.
Επίσης, η Λαϊκή Αντίσταση ΑΑΣ και το συνδικάτο «Ταξική Πορεία» καλούν στις 11 στην Ομόνοια: «131 χρόνια μετά, λοιπόν, οι διεκδικήσεις των εργατών του Σικάγου δεν είναι μια απλή ιστορία του παρελθόντος, είναι η ζωντανή ιστορία του σημερινού εργάτη που καλείται να σταθεί ξανά στα πόδια του και να αντιμετωπίσει τον ταξικό του αντίπαλο», τονίζει σε ανακοίνωσή του το συνδικάτο «Ταξική Πορεία».
Η Εργατική Πρωτομαγιά καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών το 1889 στο ιδρυτικό συνέδριο της Β' Διεθνούς στο Παρίσι, σε ανάμνηση του μακελειού που έγινε στο Σικάγο το 1886, με την αστυνομία να ανοίγει πυρ κατά εργατών που διεκδικούσαν το οκτάωρο και καλύτερες εργασιακές συνθήκες.
Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς
Στην Ελλάδα, η πρώτη κινητοποίηση πραγματοποιήθηκε το 1893 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με τη συμμετοχή 2.000 εργατών που διεκδίκησαν το 8ωρο, την καθιέρωση της κυριακάτικης αργίας και κρατική ασφάλιση για θέματα εργατικών ατυχημάτων.
■ Τα λεωφορεία στην Αθήνα θα κινηθούν μεταξύ 9.00 και 21.00, καθώς οι εργαζόμενοι έχουν κηρύξει στάσεις εργασίας από την έναρξη της βάρδιας ώς τις 9 π.μ. και από τις 9 μ.μ. ώς τη λήξη της βάρδιας.
Χειρόφρενο θα τραβήξουν τα τρόλεϊ με 24ωρη απεργία, ενώ δεν θα γίνουν ούτε τα δρομολόγια του ΟΣΕ και του προαστιακού λόγω 24ωρης απεργίας του σωματείου των ηλεκτροδηγών.
■ Δεμένα θα παραμείνουν την Πρωτομαγιά στα λιμάνια της χώρας τα πλοία όλων των κατηγοριών μετά την 24ωρη πανελλαδική απεργία που κήρυξε η ΠΝΟ, συμμετέχοντας με αυτόν τον τρόπο στον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς.
Κλειστά θα είναι και όλα τα εμπορικά λιμάνια, καθώς η ΟΜΥΛΕ και οι λιμενεργάτες συμμετέχουν στην απεργία.
Έχοντας δεδομένα κάποια πράγματα στη ζωή μας, δεν συνειδητοποιούμε τον κίνδυνο που εγκυμονούν για την υγεία και το περιβάλλον. Άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους περιβάλλον και υγεία, είναι αυτά, που πρέπει να προστατεύονται με κάθε μέσο για να μπορούν να απολαμβάνουν ποιότητα ζωής, όλοι οι άνθρωποι!
Ένα ακόμα ψήφισμα του Avaaz, έρχεται να μας ενημερώσει και να μας αφυπνίσει για όσα μπορούν να συμβούν από τη λειτουργία του ΧΥΤΥ Γραμματικού του Δήμου Μαραθώνα, στη ΒΑ Αττική.
Πρόκειται για ένα θέμα που αφορά όχι μόνο τους κατοίκους της περιοχής όπως θα περίμενε κανείς ή όπως νομίζουμε οι περισσότεροι από μας. Αφορά την Αττική, το νομό με τους περισσότερους κατοίκους στη χώρα μας και λόγω της θέσης της, τη μόλυνση του νότιου Ευβοϊκού, όπου κολυμπά και ψαρεύει μεγάλος αριθμός κατοίκων και επισκεπτών.
Όπως μας ενημερώνει το mail του Avaaz, η Περιφέρεια Αττικής σχεδιάζει εδώ και χρόνια τη δημιουργία ΧΥΤΥ (Χώρο Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων) στο Γραμματικό. Αυτή τη στιγμή, το έργο βρίσκεται στην ολοκλήρωσή του με την αγωνία των κατοίκων να φτάνει στα ύψη, για τις επιπτώσεις από τη λειτουργία του.
Οι λόγοι που κάνουν όλους να ανατριχιάζουν (σκεπτόμενοι και μόνο τη λειτουργία του) βασίζονται σε μια σειρά παράλογων και παράνομωνενεργειών που έχουν γίνει. Πρώτα πρώτα, το σημείο που κατασκευάζεται. Βρίσκεται σε βουνό το οποίο και εξαφανίστηκε σταδιακά για τη δημιουργία του. Στο σημείο υπάρχουν πηγές και ρέματα τα οποία καταλήγουν στις κοντινές παραλίες (στον Ευοϊκό) και ήδη παρά τα έργα προφύλαξης που έχουν γίνει δεν αποδίδουν, με αποτέλεσμα να κατεβαίνει ιζηματογενής λάσπη τόσο στη παραλία του Σέσι Γραμματικού, όσο και στις υπόλοιπες. Φανταστείτε να κατεβαίνουν τοξικά υπολείμματα...
Χάρτης ρεμάτων
Θα επηρεαστεί άμεσα ο υδροφόρος ορίζοντας σύμφωνα και με την έκθεση του καθ. Γεωλογίας & Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Λέκκας, η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Νέα". Μεταξύ άλλων ο κ. Λέκκας αναφέρει: "το... μαύρο υγρό των αποστραγγισμάτων των σκουπιδιών - τα επικίνδυνα δηλαδή "κατακάθια" των απορριμμάτων - εξαπλώνεται με εντυπωσιακό τρόπο. Από την Ελευσίνα και τον Ασπρόπυργο ως τις παρυφές της Φυλής και των Αχαρνών, όλες οι μετρήσεις σε βάθος 20, 50, 70 και 100 μέτρων ανίχνευσαν κάδμιο, αρσενικό, κυάνιο, μόλυβδο και
ψευδάργυρο».Το υπέδαφος μιας ολόκληρης περιοχής θεωρείται πλήρως κατεστραμμένο. «Σε όλη αυτή την έκταση δεν μπορεί να γίνει καμία γεώτρηση, ενώ δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η επιφάνεια για καλλιέργειες. Όσο πιο κοντινές στη χωματερή ήταν οι περιοχές από όπου είχαν ληφθεί τα δείγματα, τόσο οι ρύποι ανιχνεύονταν ακόμα και σε μηδενικό βάθος, στην επιφάνεια του εδάφους".
Στα παραπάνω προστίθεται και το ενεργό σεισμικό ρήγμα του Ωρωπού, που βρίσκεται στο σημείο, καθώς και η μικρή απόσταση από τη λίμνη του Μαραθώνα η οποία όπως μαθαίνουμε χρησιμοποιείται για πότισμα στις καλλιέργειες της περιοχής. Να σημειώσουμε εδώ, πως είναι μια τεχνητή λίμνη η οποία δημιουργήθηκε από την ανέγερση του Φράγματος του Μαραθώνα στη συμβολή των χειμάρρων Χαράδρου και Βαρνάβα σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων από την πόλη του Μαραθώνα, για την ύδρευση της Αθήνας, αποδεικνύοντας περίτρανα την ύπαρξη ρεμάτων, πηγών και χειμάρρων στην περιοχή.
Και αναρωτιόμαστε πώς γίνεται η Πολιτεία να απαγορεύει σε αρκετών χιλιομέτρων ακτίνα από τη λίμνη, την οικοδόμηση κατοικιών και επιτρέπει την οικοδόμηση ΧΥΤΥ!!!
Για όλους αυτούς τους λόγους η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει απεντάξει διαπαντός το έργο από τη χρηματοδότηση ως περιβαλλοντικά επιζήμιο (αφού δεν πληρεί τις προϋποθέσεις) και θα επιβάλλει πρόστιμα με τη λειτουργία του. Παράλληλα θα ζητήσει τα χρήματα, που ήδη δαπάνησε για την κατασκευή του, να επιστραφούν.
Ο ΧΥΤΥ Γραμματικού θα μας κοστίζει με άλλα λόγια, όχι μόνο υγεία αλλά και κάμποσα εκατομμύρια το χρόνο!!
Το επιχείρημα πως ο ΧΥΤΥ Γραμματικού θα αντικαταστήσει το ΧΥΤΑ της Φυλής, αφού θα λειτουργεί η ανακύκλωση και στο Γραμματικό θα πηγαίνουν μόνο τα υπολείμματα (τα πιο σοβαρά στην ουσία για την υγεία, τοξικά κλπ) είναι σαθρό, αν σκεφτεί κανείς πως η Φυλή θα λειτουργεί τουλάχιστον μέχρι και το 2035 (σύμφωνα με την Περιφέρεια Αττικής).
Ο Σαρωνικός μολύνθηκε, τώρα πρέπει να μολυνθεί και ο Ευβοϊκός;
Αγαπητοί φίλοι και φίλες, διαβάζοντας το κείμενο της ψηφοφορίας νιώσαμε την ανάγκη να το μοιραστούμε μαζί σας και να σας ενημερώσουμε για την οικολογική βόμβα που κατασκευάζεται στην Αττική, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία όλων!
Πάρτε θέση εδώ, γιατί η προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας, είναι στο χέρι όλων μας!
ΟΙ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΟΙ απεργοί πείνας συνεχίζουν την απεργία // Επιδεινώθηκε η υγεία του Μαρουάν Μπαργούθι (φωτο) // Κείμενο αλληλεγγύης από 9 φυλακισμένους αναρχικούς αγωνιστές και μήνυμα από τον Κώστα Γουρνά.
Περισσότεροι από 1.500 παλαιστίνιοι κρατούμενοι συμμετέχουν στην απεργία πείνας που ξεκίνησε στις 17 Απριλίου, αγωνιζόμενοι ενάντια στα βασανιστήρια, την κακομεταχείριση, την έλλειψη ιατρικής περίθαλψης των κρατουμένων στα σιωνιστικά κάτεργα, καθώς και ενάντια στην εκτεταμένη χρήση της διοικητικής κράτησης – τη κάθειρξη χωρίς διεξαγωγή δίκης ή απαγγελία κατηγορίας.
Η υγεία του φυλακισμένου ηγέτη της Φατάχ Μαρουάν Μπαργούθι που μαζί με άλλους ηγέτες της Παλαιστινιακής Αντίστασης πρωτοστατούν στην μαζική απεργία πείνας, επιδεινώθηκε σημαντικά τη περασμένη Δευτέρα. Οι σύντροφοί του ανακοίνωσαν ότι ο Μπαργούθι υποφέρει από σοβαρή πτώση της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
Σύμφωνα με την αρμόδια επιτροπή τύπου που στηρίζει την απεργία, ο Μπαργούθι αρνήθηκε να λάβει φάρμακο που του δόθηκε από τους σιωνιστές δεσμοφύλακες στη φυλακή Αl-Jalama στο βόρειο Ισραήλ.
Οι σιωνιστές φύλακες της Al-Jalama ζήτησαν από τον συγκρατούμενο του Μπαργούθι Νάσσερ Αμπού Χμάιντ να πείσει τον Μπαργούθι να πάρει το φάρμακο, αλλά ο Αμπού Χμάιντ αρνήθηκε λέγοντας ότι αν ο Μαρουάν Μπαργούθι πεθάνει, θα πεθάνει σαν μάρτυρας. Ο Αμπου Χμάιντ τιμωρήθηκε για τη στάση του με μεταφορά στη φυλακή Eshel.
"Ζούμε, τα τελευταία χρόνια, στις απολήξεις της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, την προσπάθεια των ελίτ να μετασχηματίσουν το διεθνή συσχετισμό δύναμης προς όφελος των πιο ισχυρών. Κι ενώ η αμιγώς οικονομική κρίση έχει εξισορροπηθεί, στα κατάλοιπά της μαίνεται ένας αδυσώπητος πόλεμος μεταξύ ιμπεριαλιστικών και περιφερειακών δυνάμεων. Ο πόλεμος στη Συρία, ο οποίος, παρά τα αρχικά ιδιαίτερά του χαρακτηριστικά, έχει μετατραπεί εν πολλοίς σε διαμάχη 'δια αντιπροσώπων', τείνει να εξελιχθεί σε ανεξέλεγκτη θερμή σύγκρουση όπου θα εμπλέξει άμεσα κι αμέτοχες προς το παρόν χώρες.
Το σιωνιστικό κράτος του Ισραήλ, ως μόνιμος αντιπρόσωπος και σύμμαχος του αμερικανικού ιμπεριαλισμού προετοιμάζεται να αναλάβει έναν τέτοιο ρόλο. Με την προωθητική δύναμη που του ασκείται από την εκλογή Trump, προβάλλεται ως άλλος ένας αξιόμαχος εταίρος στην περιοχή. Δεν είναι κρυφός, άλλωστε, ο φόβος για μια νέα σύρραξη στα εδάφη του Λιβάνου με τη σιιτική οργάνωση της 'χεζμπολα' που, αγχέμαχη πια, πολεμά στο πλευρό του Άσαντ.
Κι ενώ ολόκληρος ο κόσμος κινείται με απίστευτες ταχύτητες κι η πραγματικότητα αλλάζει από μέρα σε μέρα, μερικά πράγματα μένουν διαρκώς σταθερά. Όπως η παλαιστινιακή αντίσταση και οι αγώνες των κρατουμένων της στις φυλακές του κράτους του Ισραήλ, που με την αταλάντευτη στάση τους εμπνέουν εδώ και δεκαετίες τα κινήματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Υποδείγματα θάρρους και πίστης στην υπόθεση της απελευθέρωσης του Παλαιστινιακού λαού από τη σιωνιστική κατοχή και πραγματικό στολίδι στην ιστορία των αγώνων στην ευρύτερη περιοχή.
Από τις ελληνικές φυλακές, ένας θερμός εναγκαλισμός με τους συντρόφους που βρίσκονται σε απεργία πείνας…
Μέχρι την τελική νίκη, να ενδυναμώσουμε το όπλο της αλληλεγγύης".
Κώστας Γουρνάς
>|<
Κείμενο φυλακισμένων αναρχικών για την απεργία πείνας
των Παλαιστινίων πολιτικών κρατουμένων του Ισραήλ
Οι αγώνες των παλαιστίνιων πολιτικών κρατούμενων είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένοι με τον συνολικό αγώνα του παλαιστινιακού λαού. Το 70% των παλαιστινιακών οικογενειών έχουν τουλάχιστον ένα μέλος στην οικογένεια τους που έχει φυλακιστεί για ενέργειες κατά του κράτους του Ισραήλ. Το 20% του συνολικού πληθυσμού έχει φυλακιστεί μια φορά στη ζωή του ενώ σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις τα τελευταία 30 χρόνια το 40% του ανδρικού πληθυσμού της επικράτειας της Παλαιστίνης έχει φυλακιστεί κάποια στιγμή στη ζωή του.
Ενδεικτικό της κατάστασης που βιώνουν οι παλαιστίνιοι αγωνιστές στις φυλακές του Ισραήλ είναι και το γεγονός ότι μέχρι το 1999 τα «ήπια βασανιστήρια» κατά την διάρκεια της ανάκρισης επιτρεπόταν βάση νόμου. Ανάμεσα σε αυτά η απαγόρευση ύπνου, η καθήλωση σε κάποια στάση, η δυνατή μουσική, η έκθεση σε υπερβολική ζέστη ή υπερβολικό κρύο, η κάλυψη του προσώπου με δυσώδη υφάσματα κλπ. Το 1999 το ανώτατο δικαστήριο του Ισραήλ έκρινε ότι είναι παράνομα σε κάποιες περιπτώσεις βάζοντας κάποιους περιορισμούς. Περιορισμούς που για παράδειγμα δεν περιλαμβάνουν την αναγκαστική σίτιση ως τέτοιο όπως προβλέπει ο ΟΗΕ.
Στις 1 Μαΐου του 2000 σχεδόν 1000 από τους 1650 παλαιστίνιους πολιτικούς κρατούμενους συμμετείχαν σε μαζική απεργία πείνας για έναν μήνα διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, καλύτερη μεταχείριση από τους φύλακες, οικογενειακά επισκεπτήρια, κατάργηση της απομόνωσης, πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων. Κατά την διάρκεια διαδηλώσεων αλληλεγγύης εφτά παλαιστίνιοι έχασαν την ζωή τους και χίλιοι περίπου τραυματίστηκαν. Αντίστοιχα τραυματίστηκαν και εξήντα ισραηλινοί. Στις 31 του ίδιου μήνα η κυβέρνηση του Ισραήλ ικανοποίησε κάποια από τα αιτήματα.
Τον Φλεβάρη του 2012 περίπου 1800 παλαιστίνιοι πολιτικοί κρατούμενοι ξεκίνησαν απεργία πείνας ενάντια στο καθεστώς της διοικητικής κράτησης. Της φυλάκισης δηλαδή χωρίς στοιχεία, χωρίς κατηγορία, χωρίς δίκη και χωρίς ποινή για αόριστο χρονικό διάστημα βάση διαταγής που εκδίδει η στρατιωτική αρχή του Ισραήλ. Από τους 4500 συνολικά πολιτικούς κρατούμενους οι 310 ήταν διοικητικοί. Στα αιτήματα επίσης συμπεριλαμβάνονταν η δυνατότητα οικογενειακών επισκεπτηρίων για τους κρατούμενους που είχαν συγγενείς στη Γάζα και οι οποίοι δεν μπορούσαν να τους επισκεφτούν γιατί το κράτος του Ισραήλ τους απαγόρευε να βγουν από την Γάζα, το τέλος της απομόνωσης και η απελευθέρωση όσων βρίσκονται υπό διοικητική κράτηση.
Στις 14 Μαΐου του ίδιου χρόνου και μετά από πολυήμερη απεργία πείνας οι αγωνιστές καταφέρνουν συμφωνία με το κράτος του Ισραήλ όπου δεσμεύεται ότι η διοικητική κράτηση δεν ξεπερνάει τους έξι μήνες εκτός και αν στο μεταξύ προκύψουν στοιχεία. Επίσης διευρύνονται τα επισκεπτήρια με τις οικογένειες και επιστρέφουν σε κανονικές πτέρυγες όσοι βρίσκονται στην απομόνωση.
Σήμερα από τις 17 Απριλίου ξεκίνησαν απεργία πείνας 1500 παλαιστίνιοι πολιτικοί κρατούμενοι ενώ ο αριθμός τους υπολογίζεται να ξεπεράσει τις 2000 κατά τις επόμενες μέρες. Ενωμένοι σε ένα ενιαίο μέτωπο και παρά τις εσωτερικές τους συγκρούσεις, συμμετέχουν στον κοινό αγώνα πολιτικοί κρατούμενοι μέλη της Φατάχ, της Χαμάς, του PFLP και της Ισλαμικής Τζιχάντ.
Τα αιτήματα είναι παρόμοια με αυτά των προηγούμενων κινητοποιήσεων και αφορούν την δυνατότητα πρόσβασης στις τηλεπικοινωνίες και συγκεκριμένα την τοποθέτηση τηλεφώνων σε κάθε πτέρυγα. Επίσης την δυνατότητα να δέχονται επισκεπτήρια από τις οικογένειες τους καθώς είναι αναγκασμένες να βγάζουν άδεια προκειμένου να διασχίσουν τα κατεχόμενα εδάφη – αιτήσεις που φυσικά συνήθως απορρίπτονται, στερώντας τους στην πράξη το δικαίωμα στο επισκεπτήριο αφού οι φυλακές βρίσκονται στα κατεχόμενα. Τέλος, ζητάνε πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την κατάργηση του διοικητικής κράτησης και την κατάργηση του καθεστώτος απομόνωσης.
Το κράτος του Ισραήλ έχει μέχρι στιγμής αντιδράσει με αιφνιδιαστικές μεταγωγές των απεργών και τοποθέτηση τους σε κελιά απομόνωσης.
Εμείς ως αναρχικοί κρατούμενοι των ελληνικών φυλακών δεν έχουμε παρά να ενώσουμε την φωνή μας με την φωνή των παλαιστίνιων αγωνιστών καθώς πέρα την ξεκάθαρη και χωρίς υποσημειώσεις τοποθέτηση μας με το δίκαιο της αντίστασης απέναντι στο δίκαιο της επιβολής, το δίκαιο της σφεντόνας και του μαχαιριού απέναντι στο δίκαιο των τανκς και των βομβαρδισμών, το δίκαιο των καταπιεσμένων απέναντι στη κρατική βαρβαρότητα, το δίκαιο του παλαιστινιακού λαού απέναντι στο δίκαιο του κράτους του Ισραήλ έχουμε έναν ακόμη λόγο καθώς η τεχνολογία ελέγχου, η τεχνογνωσία του απαρτχάιντ, το καθεστώς εξαίρεσης, η σύνδεση κοινωνικού και χωροταξικού αποκλεισμού, ο στρατιωτικοποιημένος έλεγχος ολόκληρων πληθυσμών, η διοικητική κράτηση που αρχίζει να επανέρχεται και στην Ευρώπη ως τρόπος διαχείρισης της μετανάστευσης και συνολικά η δυστοπική πραγματικότητα που επιβάλει το κράτος του Ισραήλ στον λαό της Παλαιστίνης αποτελεί πυξίδα για την εξουσία και έναν πειραματισμό που θα κληθούν να εφαρμόσουν και τα υπόλοιπα κράτη.
- ΝΙΚΗ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ
Μεγάλη απήχηση έχουν οι δημοσιεύσεις μας που αφορούν την λογοτεχνία, οι πιο πετυχημένες από αυτές προσελκύουν συχνά περισσότερα από 20000 άτομα. αριθμός που πιστεύουμε ότι είναι σημαντικός για την εποχή μας και το συγκεκριμένο θέμα.
Δυστυχώς όμως αυτή η επιλογή μας δεν βρίσκει ανταπόκριση από εκδοτικούς οίκους που προτιμούν να διαφημίζονται μαζικά σε μέσα μαζικής ενημέρωσης πιστεύοντας ότι έχουν καλύτερα αποτελέσματα, ή επειδή τους δημοσιεύουν τα δελτία τύπου που στέλνουν.
Η εκτίμηση μου είναι ότι οι σημερινοί νέοι δεν διαβάζουν στον βαθμό που διάβαζαν οι παλαιότερες γενιές.
Οι παλαιότεροι δεν είχαν βέβαια πιο εύκολη πρόσβαση στα βιβλιοπωλεία, αντίθετα θα έλεγα ότι δεν είχαν την πρόσβαση που έχουν οι σημερινοί νέοι στα μεγάλα καταστήματα που υπάρχου στα διάφορα mall, είχαν όμως πρόσβαση σε καταστήματα που πουλούσαν μεταχειρισμένα βιβλία και έτσι από 'δεύτερο χέρι' διάβαζαν από πολύ μικροί τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που αγόραζαν την ίδια μέρα μαζί με μερικά τεύχη από Μίκυ Μάους.
Δηλαδή, θυμάμαι, και φαντάζομαι το ίδιο και άλλοι της ηλικίας μου, ότι 12-14 ετών αγοράζαμε τεύχη με τον Ντόναλτ Ντακ, μαζί με τον Ντοστογιέφσκι.
Πηγαίναμε σε ηλικία 15-16 ετών και βλέπαμε στον κινηματογράφο την Δίκη του Κάφκα με τον Anthony Perkins, γεγονός που μας έκανε να αναζητούμε στην συνέχεια το βιβλίο.
Αγαπημένος μου προορισμός για αγορά βιβλίων ήταν τα παλαιοπωλεία που υπήρχαν τότε στην Πλατεία Κουμουνδούρου, από 7-13 ετών έμενα στο Ρουφ, όπου είχαμε μετακομίσει από την Διονυσίου Αρεοπαγίτου που γεννήθηκα και έμεινα μέχρι τα 6 μου χρόνια (με νοίκι σε ένα ημιυπόγειο).
Στην Κουμουνδούρου, κάναμε και κανένα μπανάκι στην πισίνα που υπήρχε τότε για τα πιτσιρίκια της περιοχής.
Παραπονέθηκαν μερικοί γιατί στις λίστες που δημοσιεύουμε δεν υπάρχουν Έλληνες συγγραφείς και η απορία τους έχει κάποια λογική, όμως αυτοί που έκαναν αυτές τις λίστες έχουν μεγαλώσει σε άλλες κοινωνίες, γνωρίζουν ελάχιστα για τους Έλληνες συγγραφείς, δεν τους αγνοούν ηθελημένα.
Από την άλλη προσπάθησα να αναζητήσω μία αξιόλογη λίστα Ελλήνων δημιουργών για να την δημοσιεύσω, δυστυχώς δεν βρήκα κάτι με να με κάνει να πιστέψω ότι ήταν αμερόληπτο για να σας το κάνουμε γνωστό.
Τουλάχιστον οι λίστες των ξένων μπορεί να έχουν ελλείψεις, όμως έχουν μια αθωότητα που φοβάμαι ότι δεν έχουν οι δικές μας.
Ακόμα και αν δεχθούμε ότι αξίζουν μόνο τα 70 από τα 100 βιβλία της κάθε λίστας, όποιος τα διαβάσει, κερδισμένος θα βγει και θα τον βοηθήσουν να διαμορφώσει τον χαρακτήρα του.
Αν εμείς διαβάζαμε Ντοστογιέφσκι στα 14, τα τωρινά παιδιά πρέπει να διαβάζουν τα πάντα γιατί είναι πιο έξυπνα από εμάς, όμως δεν χρησιμοποιούν σωστά την εξυπνάδα τους.
Ακούγοντας μουσική, διαβάζοντας βιβλία και βλέποντας κινηματογράφο, ένας νέος της εποχής μας σίγουρα θα βγει κερδισμένος.
50 χρόνια μετά,αλλά το 2017 «θυμίζει» πολλά από το 1967. Γι’ αυτό η προσέγγιση των αιτιών και των όρων που οδήγησαν στην αμερικανοκίνητη φασιστική χούντα της 21/4/67 είναι χρειαζούμενη στον λαό μας γι’ αυτά που σήμερα ζει, γι’ αυτά που έχει μπροστά του. Είναι αναγκαία απέναντι στις αστικές δυνάμεις που σύρονται από τους ίδιους με τότε προστάτες τους και σέρνουν τον λαό σε αντιδραστικά αδιέξοδα.
Αλλά και απέναντι σε όσους βάλθηκαν να επανεκδώσουν σε νέες μορφές την προδοτική πολιτική της τότε ΕΔΑ, παραγράφοντας τον καθοριστικό ρόλο των ΗΠΑ στην επιβολή της χούντας, «εξαφανίζοντας» στις σημερινές συνθήκες τον κύριο εχθρό του λαού, τους Αμερικάνους και Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές.
Τα χρόνια πριν από τη χούντα ήταν φορτωμένα με γεγονότα και εξελίξεις κλίμακας στοΠΛΑΊΣΙΟ της αντίθεσης των λαών με τους ιμπεριαλιστές, αλλά και των αντιθέσεων μέσα στον ιμπεριαλιστικό κόσμο. Εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα σε Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική. Σε πλήρη εξέλιξη η αμερικάνικη επέμβαση και η μεγαλειώδης λαϊκή πάλη στο Βιετνάμ.
Τεράστια σφαγή (μέχρι και 1,5 εκατομμύριο αγωνιστές) με πραξικόπημα των ΗΠΑ στην Ινδονησία. Αλλά και όξυνση της αντίθεσης των δύο ιμπεριαλιστικών στρατοπέδων (ΗΠΑ-ΕΣΣΔ), με παράλληλες ρωγμές εντός της Δύσης (αποχώρηση της Γαλλίας το 1966 από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ).
Ιδιαίτερα στην περιοχή μας, οι ΗΠΑ οργανώνουν επιθέσεις ενάντια στους λαούς της Μ. Ανατολής και δεν είναι καθόλου «συμπτωματικό» ότι αμέσως μετά την επιβολή της χούντας, στις 5/6/1967, το Ισραήλ εξαπολύει τον πόλεμο «των 6 ημερών» εναντίον της Αιγύπτου.
Την ίδια περίοδο στο ζήτημα της Κύπρου η επέμβαση της Ουάσιγκτον κλιμακώνεται, επιδιώκοντας την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, τη μετατροπή της σε αμερικάνικη βάση στη ΝΑ Μεσόγειο. Απέναντι σε αυτές τις αμερικάνικες αλλά και τις ανάλογες αγγλικές επιδιώξεις πυροδοτούνται μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις και στην Κύπρο αλλά και στην Ελλάδα.
Στη βάση αυτών των διεθνών όρων και των αναγκών που για τα συμφέροντά τους διαμορφώνουν, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα, που ήδη από το 1947 (δόγμα Τρούμαν) βρίσκεται στον αστερισμό της αμερικανοκρατίας, ενώ από το 1959 διαμορφώνει όρους σύνδεσης με την υπό εξέλιξη τότε ΕΟΚ.
Στην Ελλάδα, όπου οι αστικές πολιτικές δυνάμεις βρίσκονται κατακερματισμένες σε οξύτατα αντιμαχόμενα κόμματα και φατρίες και μέσα σε 2,5 χρόνια πέφτουν 9 κυβερνήσεις.
Κανελλόπουλος και Παπανδρέου χαιρετίζουν και ομνύουν στο δόγμα Τρούμαν. ΕΡΕ, Ενωση Κέντρου (Ε.Κ.) μαζί με το παλάτι και υπό την άμεση καθοδήγηση του Αμερικανού πρέσβη Τάλμποτ επιχειρούν όλες τις πιθανές μανούβρες για να διαμορφώσουν μια σταθερή πολιτική λύση.
Ομως ο λαός, που κουβαλάει το φορτίο της εποποιίας ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΔΣΕ, που συγκρούστηκε με την 8ετία Καραμανλή (1955-63), που έζησε στο πετσί του την πολιτική της Ε.Κ., τη θεωρούμενη ως «φιλελεύθερη πτέρυγα» της μεγαλοαστικής τάξης, με την οποία οι Αμερικάνοι είχαν επιχειρήσει μετά τον Καραμανλή να ανανεώσουν το χρεοκοπημένο καθεστώς, βρίσκεται απέναντι τους!
Εχει αποκαλυφθεί πλατιά όλη η σαπίλα του καθεστώτος, η χρεοκοπία των κοινωνικών του στηριγμάτων και των πολιτικών τους εκφραστών αλλά και ο επαίσχυντος ρόλος των Αμερικάνων.
Ετσι ο λαός, αψηφώντας την άγρια τρομοκρατία, εκδηλώνει κατάσταση επαναστατικού αναβρασμού με μεγαλειώδεις και μαχητικές διαδηλώσεις στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας.
Η δολοφονία του Πέτρουλα (21/7/65) είναι κορυφαία στιγμή αυτή της πάλης, που συγκλονίζει τη χώρα. Μια πάλη που έχει απέναντί της και την προδοτική πολιτική της ΕΔΑ, που όχι μόνο δεν δίνει αγωνιστικά, πολιτικά και οργανωτικά στηρίγματα στον λαϊκό ξεσηκωμό, αλλά συμπαρατάσσεται με την αντίδραση για να την εξευμενίσει!
Ανάμεσα στα άλλα προτείνει την αμνήστευση των υποθέσεων Περικλή και Ασπίδα, ενώ η πρότασή της των «5 σημείων» (Ιανουάριος 1966) είναι μνημείο υποταγής και αυταπατών και απέναντι στους Αμερικάνους και απέναντι στην ντόπια αντίδραση.
Με αυτά τα δεδομένα οι Αμερικάνοι έκριναν ως αναγκαία γι’ αυτούς επιλογή και κατάφεραν να επιβάλουν τη φασιστική χούντα. Ηταν άραγε αναπόφευκτη αυτή η εξέλιξη; Οχι βέβαια! Ο λαός είχε τη δύναμη να την αποτρέψει και να πάρει στα χέρια του τις τύχες της χώρας.
Αυτό που θέλουν να αθωώσουν οι οπαδοί του «μοιραίου και αναπόφευκτου» είναι η πολιτική της υποταγής και του συμβιβασμού. Και αυτό που θέλουν να αποκρύψουν και να εξοβελίσουν είναι η γραμμή που υπηρετεί και δίνει νίκες και προοπτική στα εργατικά-λαϊκά συμφέροντα.
Η λαϊκή υπόθεση δεν τελείωσε και δεν τελειώνει! Και σήμερα μπορεί ο λαός μας να αντισταθεί στην άγρια καπιταλιστική επίθεση ενάντια στη φασιστικοποίηση που βάζει «κοινοβουλευτικό γύψο» στη λαϊκή πάλη. Και σήμερα μπορεί να αγωνιστεί ενάντια στην ιμπεριαλιστική εξάρτηση των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-Ε.Ε., και το «συνταγματικό της τόξο» μέσα στη χώρα.
Και σήμερα μπορεί να αγωνιστεί ο λαός μας, μαζί με όλους τους λαούς, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, τους πολέμους που έφερε, τους ακόμα μεγαλύτερους που ετοιμάζει. Μπορεί και χρειάζεται. Και θα το κάνει.
(OTAN ένας λαός στραγγαλίζεται αλλά δεν εξεγείρεται και δείχνει να το ανέχεται μοιρολατρικά ή και με -πρωτοφανή στα χρονικά- απάθεια να το απολαμβάνει, είναι σίγουρα ήδη αυτοκτονημένος.................................................. -Δ.Τζ.)
Δεύτερο «ΕΝΦΙΑ» φέρνει η μείωση του αφορολογήτου σε 4 εκατ. νοικοκυριά! // (H έκταση της φορο-αφαίμαξης που θα υποστούν, τελικά, πάνω από 4.000.000 νοικοκυριά μισθωτών, συνταξιούχων και κατ’ επάγγελμα αγροτών εξαιτίας της σχεδιαζόμενης μείωσης του αφορολογήτου θα είναι μεγαλύτερη κατά 66% !!! ή κατά 1,2 δισ. ευρώ από αυτήν που «διαρρέουν» κυβέρνηση και δανειστές!)...
>| Επιπλέον φόρους συνολικού ύψους περίπου 3 δισ. ευρώ μπορεί, εν τέλει, να αποφέρει κάθε χρόνο στον κρατικό προϋπολογισμό η μείωση του αφορολογήτου ορίου εισοδήματος των μισθωτών, των συνταξιούχων και των κατά κύριο επάγγελμα αγροτών από τα επίπεδα των 8.636 – 9.545 ευρώ στα πολύ πιο χαμηλά επίπεδα των 5.600-6.200 ευρώ, την οποία φέρεται να έχει αποδεχθεί η κυβέρνηση μετά από συνεχείς υποχωρήσεις στις διαπραγματεύσεις της με τους εκπροσώπους των δανειστών.
Οι προβλέψεις για πρόσθετα έσοδα ύψους 1,8 δισ. ευρώ από τη μείωση του αφορολογήτου ορίου εισοδήματος των μισθωτών, των συνταξιούχων και των κατά κύριο επάγγελμα αγροτών μπορούν να χαρακτηριστούν ως άκρως συντηρητικές αν ληφθούν υπόψη τα στοιχεία-σοκ της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.) σχετικά με το συνολικό ποσό φόρου που γλιτώνουν κάθε χρόνο οι φορολογούμενοι από την εφαρμογή του αφορολογήτου.
Συγκεκριμένα, όπως αποκαλύπτεται από τα αποτελέσματα της στατιστικής επεξεργασίας των δεδομένων των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων του έτους 2016, τα οποία ανακοίνωσε πρόσφατα η Α.Α.Δ.Ε., το συνολικό ποσό φόρου το οποίο γλίτωσαν εκατομμύρια φορολογούμενοι το προηγούμενο έτος, εξαιτίας της έκπτωσης ποσού έως 2.100 ευρώ από τον φόρο εισοδήματος των μισθών και των συντάξεων ανήλθε σε 9,65 δισ. ευρώ! Από το ποσό αυτό:
- τα 7,9 δισ. ευρώ τα γλίτωσαν περίπου 4 εκατομμύρια νοικοκυριά αποτελούμενα από κατ’ εξοχήν μισθωτούς και συνταξιούχους φορολογούμενους (από υπόχρεους ή και συζύγους με εισοδήματα από μισθούς ή συντάξεις τα οποία κάλυπταν πάνω από το 50% των συνολικών εισοδημάτων τους από όλες τις πηγές),
- τα 1,75 δισ. ευρώ τα γλίτωσαν όσοι από τους υπόλοιπους 2,2 εκατ. φορολογούμενους (εμποροβιοτέχνες, ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και εισοδηματίες) δήλωσαν και εισοδήματα από μισθωτές υπηρεσίες, τα οποία όμως κάλυπταν μικρά ποσοστά επί των συνολικών εισοδημάτων τους από όλες τις πηγές.
Σημειώνεται ότι, πέρυσι, κατά τον τελικό υπολογισμό (κατά την εκκαθάριση) του φόρου επί των εισοδημάτων που δηλώθηκαν για το έτος 2015 από περίπου 6,2 εκατομμύρια νοικοκυριά, η νομοθεσία προέβλεπε ενιαίο ποσό έκπτωσης φόρου έως 2.100 ευρώ για όλους όσοι απέκτησαν ετήσια εισοδήματα από μισθούς ή συντάξεις έως 42.000 ευρώ, ανεξαρτήτως του αριθμού των τέκνων που τους βάρυναν. Το ποσό της έκπτωσης αυτής ισοδυναμούσε με αφορολόγητο όριο εισοδήματος ύψους 9.545 ευρώ για όλους όσοι δήλωσαν μισθούς ή συντάξεις, δηλαδή για περισσότερα από 4 εκατομμύρια νοικοκυριά.
Αντιθέτως, κατά την φετινή χρονιά, η νομοθεσία που καθορίζει τον τρόπο υπολογισμού του φόρου επί των εισοδημάτων του 2016 (και εφαρμόζεται ήδη κατά την εκκαθάριση των φετινών δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων) περιορίζει το ανώτατο όριο της έκπτωσης φόρου από τα 2.100 στα 1.900 ευρώ για όσους δεν βαρύνονται με τέκνα, στα 1.950 ευρώ για όσους βαρύνονται με 1 τέκνο και στα 2.000 ευρώ για όσους έχουν 2 τέκνα και το διατηρεί στα 2.100 ευρώ μόνο για όσους έχουν 3 ή περισσότερα τέκνα.
Λαμβανομένου δε υπόψη ότι η έκπτωση αυτή, διαιρούμενη με τον ελάχιστο συντελεστή φόρου 22%, ανάγεται σε αφορολόγητο όριο εισοδήματος, δύναται να ειπωθεί ότι κατά τον υπολογισμό του φόρου επί των εισοδημάτων του 2016, ισχύει ειδικά για τα εισοδήματα από μισθούς και συντάξεις αφορολόγητο όριο μειωμένο από τα 9.545 ευρώ (2.100 ευρώ / 22%) στα 8.636 ευρώ (1.950 ευρώ / 22%) για τους μη έχοντες τέκνα, στα 8.863 ευρώ (1.950 ευρώ / 22%) για τους έχοντες 1 εξαρτώμενο τέκνο και στα 9.090 ευρώ (2.000 ευρώ / 22%) για τους έχοντες 2 εξαρτώμενα τέκνα. Για όσους έχουν 3 ή περισσότερα τέκνα το αφορολόγητο όριο διατηρείται στα 9.545 ευρώ (2.100 ευρώ / 22%).
Ταυτόχρονα, όμως, η ισχύουσα φέτος νομοθεσία προβλέπει ότι η έκπτωση φόρου των 1.900-2.100 ευρώ, η οποία ισοδυναμεί με αφορολόγητο όριο κλιμακούμενο από 8.636-9.545 ευρώ ισχύει όχι μόνο για τα εισοδήματα από μισθούς και συντάξεις αλλά και για τα εισοδήματα από αγροτικές δραστηριότητες τα οποία δηλώνονται από κατά κύριο επάγγελμα αγρότες. Φέτος δηλαδή προβλέπεται επέκταση της έκπτωσης φόρου ή του αφορολογήτου σε επιπλέον 200.000 περίπου φορολογούμενους, που είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες.
Λαμβανομένων υπόψη των όσων προαναφέρθηκαν για την ισχύουσα φέτος νομοθεσία, μπορεί κάλλιστα να εκτιμηθεί με ασφάλεια ότι το συνολικό ποσό φόρου εισοδήματος το οποίο θα γλιτώσουν κατά το τρέχον έτος εκατομμύρια φορολογούμενοι με εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις ή αγροτικές δραστηριότητες, εξαιτίας της εφαρμογής της έκπτωσης φόρου των 1.900-2.100 ευρώ η οποία ισοδυναμεί με αφορολόγητο όριο 8.636-9.545 ευρώ, θα ανέλθει τουλάχιστον στα 8,5 δισ. ευρώ. Δηλαδή, λόγω της μείωσης της έκπτωσης για τους μη έχοντες εξαρτώμενα τέκνα και τους έχοντες 1-2 εξαρτώμενα τέκνα, το συνολικό ποσό της φοροαπαλλαγής δεν θα φθάσει και πάλι τα 9,65 δισ. ευρώ, όπως το 2016, αλλά ούτε και θα υποχωρήσει κάτω από το ποσό των 8,5 δισ. ευρώ. Άλλωστε, η κυβέρνηση έχει ήδη προϋπολογίσει περίπου στο 1-1,1 δισ. ευρώ την αύξηση των εσόδων από τη μείωση της έκπτωσης φόρου.
Δεδομένου τώρα ότι η κυβέρνηση φέρεται να έχει συμφωνήσει με τους δανειστές στη μείωση του αφορολογήτου ορίου περίπου κατά 3.000 ευρώ ή περίπου κατά 35%, από τα 8.636 – 9.545 ευρώ, στα 5.600-6.200 ευρώ, προκύπτει σαφώς ότι η έκπτωση φόρου των 1.900-2.100 ευρώ θα μειωθεί αναλόγως περίπου στα επίπεδα των 1.200-1.400 ευρώ. Ως εκ τούτου, το συνολικό ποσό των 8,5 δισ. ευρώ που εκτιμάται ότι γλιτώνουν κάθε χρόνο όσοι δικαιούνται το αφορολόγητο θα μειωθεί αναλόγως, περίπου κατά 35% ή κατά 2,975 δισ. ευρώ, στα 5,5 δισ. ευρώ περίπου.
Η εκτίμηση αυτή, η οποία μπορεί να θεωρηθεί άκρως ασφαλής, δείχνει ότι η έκταση της φοροαφαίμαξης που θα υποστούν, τελικά, πάνω από 4.000.000 νοικοκυριά μισθωτών, συνταξιούχων και κατ’ επάγγελμα αγροτών εξαιτίας της σχεδιαζόμενης μείωσης του αφορολογήτου θα είναι μεγαλύτερη κατά 66% ή κατά 1,2 δισ. ευρώ από αυτήν που «διαρρέουν» κυβέρνηση και δανειστές!
Ο Νίκος Σβορώνος (1911 – 26 Απριλίου 1989) υπήρξε σημαντικός Έλληνας ιστορικός με ιδιαίτερη επιρροή στην σύγχρονη ιστοριογραφία της Ελλάδας.
Κείμενο: Νίκος Σβορώνος*
Η νέα τούτη πορεία του Ελληνισμού αρχίζει να διαγράφεται καθαρά από το τέλος του 11ου και τις αρχές του 12ου αιώνα, για να διαρκέσει, περνώντας από διάφορα στάδια, ως τις αρχές του 19ου αιώνα. Είναι η περίοδος που ένας παλαιός λαός, με την προοδευτική του διαμόρφωση σε συντελεσμένο έθνος, ανανεώνεται και αποτελεί μια καινούργια ιστορική οντότητα, τον Νέο Ελληνισμό, δηλαδή το Ελληνικό έθνος.
Οι ιστορικοί παράγοντες, εσωτερικοί και εξωτερικοί, που θα προκαλέσουν το αδυνάτισμα και την πτώση της συγκεντρωτικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, έχουν βαθειές τις ρίζες, εκδηλώνονται όμως με ιδιαίτερη δύναμη από το τέλος του 11ου αιώνα και προκαλούν την πρώτη βαθειά κρίση, που η Αυτοκρατορία δεν θα καταφέρει να ξεπεράσει τελικά. Η αριστοκρατία των μεγάλων γαιοκτημόνων στο τέλος του 11ου αιώνα έχει κερδίσει την οριστική της μάχη, και με τις αποκεντρωτικές της τάσεις απειλεί την ενότητα του κράτους. Οι εξωτερικοί εχθροί στα Βαλκάνια, στην Ανατολή και στη Δύση, επωφελούμενοι από την εσωτερική κρίση, επιτίθενται από παντού. Ένα μεγάλος μέρος της Μικράς Ασίας χάνεται, ύστερα από την ήττα του Μαντζικέρτ (1071), για την Αυτοκρατορία και πέφτει στα χέρια των Σελτζούκων Τούρκων, που ιδρύουν το μεγάλο τουρκικό κράτος στη Μικρά Ασία. Η σύγκρουση με τον δυτικό κόσμο, σύγκρουση οικονομική, ιδεολογική και πολιτική, οξύνεται και γίνεται οριστική. Η εχθρότητα που είχε προκαλέσει ήδη από τον 9ο αιώνα η ίδρυση μιας Φραγκικής Αυτοκρατορίας, που διεκδικεί τη Ρωμαϊκή οικουμενικότητα, εντείνεται τώρα με τις διαμάχες ανάμεσα στην Αγία Έδρα και στο πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως επί Φωτίου, για να καταλήξει στο οριστικό σχίσμα επί Κηρουλαρίου (1078). Η οικονομική διείσδυση των Ιταλικών πόλεων στην Ανατολή παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Τέλος, η στρατιωτική σύγκρουση των δύο κόσμων αρχίζει με την επίθεση των Νορμανδών στην Ιταλία, που χάνεται για το Βυζάντιο ύστερα από την κατάληψη του Μπάρι (1071), και εντείνεται με τις επιθέσεις των ίδιων των Νορμανδών εναντίον των βαλκανικών κτήσεων της Αυτοκρατορίας, προοίμια των Σταυροφοριών που θα ακολουθήσουν και που θα λήξουν με τη διάλυση της Αυτοκρατορίας (1204). Στην ίδια αυτή περίοδο, ανάμεσα στα 1040 περίπου και 1200, οι διάφοροι μη ελληνικοί λαοί που έμεναν ως τώρα υποταγμένοι στην Αυτοκρατορία (Αρμένιοι και Ίβηρες στην Ανατολή, Σέρβοι και Βούλγαροι στα Βαλκάνια), αρχίζουν να αποχωρίζονται ο ένας μετά τον άλλον, ιδρύουν ανεξάρτητους πολιτικούς σχηματισμούς με πυρήνες εθνικούς και τείνουν διαρκώς να συνενωθούν και να εξελιχθούν σε πραγματικά εθνικά κράτη.
Η μάχη του Μαντζικέρτ μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και των Σελτζούκων έλαβε χώρα στις 26 Αυγούστου του 1071, κοντά στο Μαντζικέρτ (σημερινό Μαλαζγκίρτ στην Τουρκία).
Το βασικό χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής -που, αν θέλουμε να της δώσουμε μια συμβατική χρονολογική αφετηρία, θα μπορούσαμε να διαλέξουμε το έτος 1071 (έτος των δύο μεγάλων ηττών στην Ανατολή και στη Δύση), ή, ακόμα το 1081, έτος της ανόδου στον θρόνο του Αλεξίου Κομνηνού, του ιδρυτή της πρώτης καθαρά ελληνικής δυναστείας, και που διαρκεί ως την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204)- είναι η βαθμιαία ανεξαρτητοποίηση όλων των μη εξελληνισμένων στοιχείων. Το μόνο συστατικό στοιχείο της μένει ο Ελληνισμός, που απομονωμένος και περικυκλωμένος από εχθρικούς πλέον λαούς-εθνότητες, παίρνει βαθύτερη συνείδηση του εαυτού του ως ιδιαίτερης πολιτικής και πολιτιστικής οντότητας. Η ελληνική ιδέα, που ως τα τώρα έμενε σαν μακρινή ίσως ανάμνηση στα λαϊκότερα στρώματα, προβάλλεται ολοένα και εντονότερα από τους λογίους. Η ελληνική παιδεία, που είχε αρχίσει ν’ αποκαθίσταται από πριν, παρουσιάζεται στους σημαντικότερους συγγραφείς σαν δική τους κληρονομιά για την οποία είναι υπερήφανοι. Το όνομα Έλλην αρχίζει να ξαναπαίρνει το διπλό του πολιτιστικό και εθνολογικό περιεχόμενο. Έλλην είναι όποιος μετέχει ελληνικής παιδείας και έχει ελληνική καταγωγή. Για άλλη μια φορά οι Βυζαντινοί λόγιοι χωρίζουν τον κόσμο σε Έλληνες και βαρβάρους. Η Άννα Κομνηνή, που σεμνύνεται για τις ελληνικές της σπουδές και για το ότι είχε μελετήσει τους πλατωνικούς διάλογους και τα έργα του Αριστοτέλη, και θεωρεί αμόρφωτο και βάρβαρο κάθε άμοιρο ελληνικής παιδείας, μιλώντας για τη σχολή της Κωνσταντινούπολης που ίδρυσε ο Αλέξιος Κομνηνός γράφει: «Και έστιν ιδείν και Λατίνον ενταύθα παιδοτριβούμενον και Σκύθην ελληνίζοντα και Ρωμαίον τα των Ελλήνων συγγράμματα μεταχειριζόμενον και τον αγράμματον Έλληνα ορθώς ελληνίζοντα». Για τον Νικήτα Χωνιάτη οι Ρωμαίοι υπήκοοι της Αυτοκρατορίας είναι Έλληνες. Έτσι, σταματώντας με την άλωση της Πόλης από τους σταυροφόρους βαρβάρους, δηλώνει ότι αρνείται να συνεχίσει την ιστορία του, γιατί: «πώς αν είην εγώ το βέλτιστον χρήμα, την ιστορίαν, το κάλλιστον εύρημα των Ελλήνων, βαρβαρικαίς καθ’ Ελλήνων πράξεσι χαριζόμενος;».
Άλλωστε η επαφή με την ελληνική παιδεία γίνεται τώρα ουσιαστικότερη. Οι διανοητές του Βυζαντίου προσπαθούν, πέρα από την απλή μίμηση της ελληνικής έκφρασης, να αφομοιώσουν την ελληνική σκέψη. Τέτοια ήταν η προσπάθεια του Ψελλού, του Ιταλού και των μαθητών τους, που, παρ’ όλο ότι η σκέψη τους μένει ακόμα εξαρτημένη από τη θεολογία, δείχνει συγχρόνως και την απαρχή κάποιας ανεξάρτητης φιλοσοφικής διάθεσης, η οποία αντιμετωπίζει την εξέταση των μεταφυσικών προβλημάτων επί τη βάσει του ανθρωπίνου λόγου θέτοντας προβλήματα ανάλογα με τα φιλοσοφικά προβλήματα που εμφανίζονται στη Δύση την ίδια περίπου εποχή (πλατωνισμός, αριστοτελισμός, ρεαλισμός, νομιναλισμός). Την ίδια αυτή περίοδο έχουμε επίσης την πρώτη ένδειξη κάποιας γεφύρωσης του πολιτιστικού χάσματος ανάμεσα στον επίσημο και το λαϊκό πολιτισμό. Ήδη ο Ψελλός εξετάζει τις λαϊκές παραδόσεις και προσπαθεί, άλλοτε με κάποια ορθολογιστική μέθοδο, άλλοτε με την αλληγορία, να αναχθεί σε γενικά θεολογικά ή φιλοσοφικά συμπεράσματα. Συγχρόνως, για πρώτη φορά η λαϊκή γλώσσα αρχίζει να χρησιμοποιείται σε μεγαλύτερη έκταση από τους λογίους στη λογοτεχνία. Σ’ αυτή την περίοδο ανήκουν τα στιχουργήματα τουΠτωχοπρόδρομου και ίσως η παλαιότερη σύνθεση σ’ ένα ενιαίο έργο των ακριτικών τραγουδιών.
Από το τελευταίο λοιπόν τέταρτο του 11ου αιώνα ως το 1204 ο Βυζαντινός αρχίζει να συνδέεται με το ιστορικό του παρελθόν και να ξαναβρίσκει σιγά-σιγά τις λαϊκές ρίζες του πολιτισμού του. Αρχαία ελληνική κληρονομιά και χριστιανική πίστη αρχίζουν να συμβιβάζονται στη συνείδηση του και να γίνονται τα συστατικά της στοιχεία. Η ίδια η επίσημη Εκκλησία, παρ’ όλη την αντίδραση της στους νέους αυτούς προσανατολισμούς, με τις διαμάχες της με την Παποσύνη και τον οριστικό της χωρισμό από τη δυτική εκκλησία, αρχίζει να χάνει τον οικουμενικό της χαρακτήρα και να μεταβάλλεται σε ανατολική ορθόδοξη εκκλησία, που έχει για κύριο στήριγμα τον Ελληνισμό. Η νέα αυτή ιδεολογία εκφράζει το πρώτο ξύπνημα ενός εθνικού αισθήματος στον Ελληνισμό, που έχει μείνει πλέον το μόνο στήριγμα του Βυζαντίου.
Οι ιδεολογικές αυτές κατευθύνσεις θα ξεκαθαριστούν περισσότερο στους αιώνες που ακολουθούν, με την ανάπτυξη ενός ισχυρού πατριωτικού αισθήματος μέσα στους πολύπλευρους αγώνες του Ελληνισμού. Το παλαιό αυτοκρατορικό-πατριωτικό αίσθημα που γνώρισε το Βυζάντιο σε παλαιότερους αιώνες κατά τους αγώνες του εναντίον των Αβάρων, των Σλάβων ή των Αράβων, παίρνει πράγματι τώρα για πρώτη φορά εθνικό-ελληνικό περιεχόμενο με την αντίθεση ολόκληρου του Ελληνισμού εναντίον της φραγκικής κατάκτησης, αντίσταση που ο εθνικός της χαρακτήρας τονίζεται περισσότερο από το γεγονός ότι ο Ελληνισμός δεν παλεύει μόνο εναντίον ξένων προς την Αυτοκρατορία στοιχείων (των Φράγκων ή των Τούρκων κατακτητών), αλλά και εναντίον λαών όπως οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι, που είχαν θεωρηθεί επί αιώνες αναπόσπαστα τμήματα της Αυτοκρατορίας. Ελληνισμός και Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά κάποιον τρόπο ταυτίζονται στη συνείδηση των Ελλήνων. Τα διάφορα ελληνικά πολιτικά συγκροτήματα που δημιουργήθηκαν έπειτα από τη διάλυση της Αυτοκρατορίας, το Βασίλειο της Νικαίας, το Δεσποτάτο της Ηπείρου, αργότερα το Δεσποτάτο του Μωρέως, με τους αγώνες τους εναντίον των Φράγκων, του Τούρκων και των βαλκανικών κρατών, παίρνουν όλο και σαφέστερα τον χαρακτήρα εθνικών κρατών, τα οποία, παρ’ όλους τους εμφυλίους πολέμους που διεξάγουν μεταξύ τους, θέλουν να συνενώσουν, το καθένα για λογαριασμό του, τον Ελληνισμό.
Ο εθνικός αυτός χαρακτήρας φαίνεται ακόμη και στην εσωτερική τους δομή, η οποία χρειάζεται να ερευνηθεί ακόμη βαθύτερα· φαίνεται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι τα κράτη αυτά επιχείρησαν να στηριχτούν για τους αγώνες τους, σε αντίθεση με την Αυτοκρατορία των Κομνηνών, στις ντόπιες εθνικές δυνάμεις. Ιδιαίτερη σημασία στην εξέλιξη τούτη είχε η προσπάθεια των βασιλέων της Νικαίας να εφαρμόσουν μια πολιτική ρυθμιστική των αντίρροπων κοινωνικών δυνάμεων, να αναπτύξουν την εγχώρια οικονομία, να την ανεξαρτητοποιηθούν από τη Δύση και να ανακουφίσουν τις μεσαίες και λαϊκές τάξεις, για να πετύχουν έτσι στο κράτος αυτό μια πραγματική εθνική συνοχή. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι ακριβώς το κράτος αυτό ήταν το πρώτο που ονομάστηκε από τους συγχρόνους «ελληνίς επικράτεια», «ελληνικόν», «Ελλάς», ότι ο πληθυσμός του με επικεφαλής τον αυτοκράτορα Ιωάννη Γ’ Βατατζή έχει τη συνείδηση ότι ανήκει στο «γένος των Ελλήνων».
Ιππότε;ς της Α’ Σταυροφορίας, μεσαιωνική απεικόνιση
Η πρόσκαιρη ανασύσταση της Αυτοκρατορίας με την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης (1261) δεν διέκοψε την πορεία προς την όλο και μεγαλύτερη ενάργεια της ελληνικής εθνικής συνείδησης. Η προσπάθεια του Μιχαήλ Παλαιολόγου να ξαναδώσει στο κράτος του τον παλαιό του οικουμενικό χαρακτήρα, χωρίς καμία πλέον ανταπόκριση με την πραγματικότητα, αποτυγχάνει τελικά. Εσωτερικά η μεγάλη αριστοκρατία της γης έχει κατορθώσει να οικειοποιηθεί με την επέκταση του συστήματος των προνοιών-οικονομιών, που γίνονται κληρονομικές, και των διαφόρων παραχωρήσεων γης και εισοδημάτων, το μεγαλύτερο μέρος της γης και των κρατικών εσόδων. Επιπλέον, συνδυάζοντας την ανάληψη των ανώτατων διοικητικών θέσεων στις διάφορες επαρχίες με την απόκτηση, κατά κυριότητα ή κατά πρόνοιαν οικονομίαν, προνομιακών γαιών στις επαρχίες αυτές, ανεξαρτητοποιείται όλο και περισσότερο από την κεντρική εξουσία. Η αποκεντρωτική αυτή κίνηση διευκολύνεται από τις ξένες κατακτήσεις, που απομονώνουν ολόκληρα τμήματα του κράτους και επιβάλλουν ένα είδος «συλλογικής» αυτοκρατορικής διοίκησης, γεγονός το οποίο στην πραγματικότητα ισοδυναμεί με πλήρη πολιτική διάσπαση και με την εκμηδένιση της κεντρικής εξουσίας.
Η εσωτερική αυτή διάλυση δεν επιτρέπει στο κράτος των Παλαιολόγων να αντιμετωπίσει τις αλλεπάλληλες επιθέσεις. Το σερβικό και το βουλγαρικό κράτος, το καθένα με τη σειρά του, δεν αρκούνται πλέον στην εξασφάλιση της ανεξαρτησίας τους, αλλά αναπτύσσουν ιμπεριαλιστική πολιτική και αμφισβητούν από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες την ίδια την Αυτοκρατορία. 0 Δουσάν, κατακτώντας ένα μεγάλο μέρος του Βυζαντίου ως τη Θεσσαλία, θα τιτλοφορηθεί αυτοκράτωρ των Σέρβων και των Ρωμαίων. Η ραγδαία πρόοδος των Τούρκων, ύστερα από τη δημιουργία του κράτους των Οθωμανών (1281-1326), το οποίο θα αναπτυχθεί γρήγορα και θα απορροφήσει τα άλλα τουρκικά κρατίδια, αφαιρεί οριστικά από το Βυζάντιο το μεγαλύτερο μέρος της Μικράς Ασίας, ο πληθυσμός της οποίας ή εκτουρκίζεται ή αποσύρεται, μπροστά στην τουρκική προέλαση, προς τα βορειοδυτικά παράλια ή προς τις ηπειρωτικές χώρες, που κι αυτές η μια μετά την άλλη αρχίζουν, από τα μέσα του 14ου αιώνα, να περιέρχονται στα χέρια των Οθωμανών.
Έτσι, από το τέλος του 13ου αιώνα ο Ελληνισμός βρίσκεται πολιτικά κατακερματισμένος. Ένα μέρος του βρίσκεται κάτω από την ξένη κυριαρχία: κάτω από τους Φράγκους, τους Σέρβους, τους Βουλγάρους, τουςΤούρκους. Το υπόλοιπο τμήμα που βρίσκεται κάτω από την ελληνική διοίκηση κατανέμεται ανάμεσα στο κράτος της Κωνσταντινουπόλεως και στους διαφόρους τοπάρχες της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, της Πελοποννήσου, που, ακόμα και όταν θεωρητικά αναγνώριζαν τον αυτοκράτορα της Κωνσταντινουπόλεως, ουσιαστικά παρέμεναν ανεξάρτητοι. Η Κωνσταντινούπολη παύει λοιπόν να είναι το μοναδικό πολιτικό κέντρο του Ελληνισμού. Νέα πολιτικά κέντρα δημιουργούνται ή αναπτύσσονται, η Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα, η Άρτα, ο Μυστράς. Στους αποκεντρωμένους αυτούς πολιτικούς σχηματισμούς εμφανίζονται ορισμένες κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις, που θα έχουν αποφασιστική σημασία για την εξέλιξη του Ελληνισμού. Η τοπική πολιτική δραστηριότητα που αναπτύσσεται στα διάφορα αυτά κέντρα βρίσκεται βέβαια κατά κύριο λόγο στα χέρια της αριστοκρατίας της γης, που με τις χωριστικές της τάσεις είχε συμβάλει ως κύριος παράγοντας στη διάλυση της Αυτοκρατορίας. Η αριστοκρατία αυτή μένει, στη μεγάλη πλειονότητα της, αρνητικό στοιχείο για τη συνοχή του Ελληνισμού και την ανάπτυξη της εθνικής ιδέας. Οι αρχικοί αγώνες των δεσποτών της Ηπείρου ή των άλλων τοπαρχών της Ελλάδας εναντίον των κατακτητών εκφυλίζονται την εποχή αυτή σε διαλυτικές έριδες ανάμεσα στους διαφόρους τοπάρχες, που συχνά συμμαχούν με τους ξένους κατακτητές και, γενικά, συμβιβάζονται μαζί τους, όταν εξασφαλίσουν τα οικονομικά και κοινωνικά τους προνόμια. Στην αριστοκρατία αυτή της γης αντιτίθεται μια μέση τάξη εμπόρων και βιοτεχνών, που αποκτά την εποχή αυτή ιδιαίτερη σημασία. Πράγματι η πολιτική αποκέντρωση διευκολύνει την ανάπτυξη μιας τάξης εμπόρων και επιχειρηματιών, που, ξεφεύγοντας από την καταπιεστική κηδεμονία της κεντρικής εξουσίας, επωφελείται από την οικονομική δραστηριότητα που εμφανίζεται έντονη στα Βαλκάνια χάρη στους Ιταλούς εμπόρους. Βέβαια το μεγάλο εξωτερικό εμπόδιο βρίσκεται στα χέρια των ξένων. Οι ντόπιοι όμως συμμετέχουν κατά ένα ποσοστό στην οικονομική αυτή κίνηση, κρατώντας στα χέρια τους τις εσωτερικές αγορές και συνεργαζόμενοι ως ενδιάμεσοι με τους ξένους, με τους οποίους συγχρόνως βρίσκονται σε συνεχή ανταγωνισμό. Στην οικονομική αυτή δραστηριότητα μετέχει άλλωστε και ένα μέρος της αριστοκρατίας της γης, είτε γιατί έχει στα χέρια του την ντόπια παραγωγή, είτε γιατί συμμετέχει έμμεσα στις μεγάλες επιχειρήσεις των ξένων. Δημιουργείται έτσι μια ανάμικτη κοινωνική τάξη πλουσίων πολιτών, η οποία έρχεται σε αμεσότερη επαφή με τις πιο ανεπτυγμένες μορφές της οικονομίας των ιταλικών πόλεων, επηρεάζεται επίσης από τις πολιτικές τους ιδέες. Μετέχοντας ενεργά στην οικονομική ζωή, αρχίζει να έχει, για πρώτη φορά με τέτοιαν ένταση, αξιώσεις συμμετοχής στην πολιτική ζωή, και εν μέρει το πετυχαίνει διευκολυνόμενη από την απουσία μιας ισχυρής κεντρικής εξουσίας και από την ανάπτυξη κάποιων εμβρυωδών μορφών αυτοδιοίκησης. Αυτό το νόημα έχουν τα οικονομικά και διοικητικά προνόμια που πετυχαίνουν τα «κοινά» της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων ή οι πολίτες της Μονεμβασίας. Σε μερικά μάλιστα αστικά κέντρα, όπως η Θεσσαλονίκη, ηΑδριανούπολη και άλλες πόλεις της Θράκης, η μέση αυτή τάξη με την υποστήριξη των βιοτεχνών και των λαϊκότερων κοινωνικών στοιχείων εμφανίζει τέτοια πολιτική οργάνωση, ώστε να μπορεί να αμφισβητήσει με πραγματικές εξεγέρσεις την εξουσία από την αριστοκρατία της γης σε περιόδους πολιτικών κρίσεων, όπως κατά την περίοδο των δυναστικών ερίδων ανάμεσα στον Ανδρόνικο Β’ και Ανδρόνικο Γ’, ανάμεσα στονΙωάννη Καντακουζηνό και Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγο.
Η ανάμικτη αυτή τάξη, που βρίσκεται σε οικονομικό συναγωνισμό με τους ξένους και σε αντίθεση με την προνομιούχο ντόπια αριστοκρατία της γης, γίνεται μαζί με τα λαϊκότερα κοινωνικά στρώματα το κύριο κοινωνικό βάθρο της εθνικής ιδέας και -με προοδευτικό αδυνάτισμα της αυτοκρατορίας- ενός ενιαίου εθνικού ελληνικού κράτους. Η εθνική αυτή τάση φαίνεται στην υποστήριξη του νομίμου αυτοκράτοραΙωάννου Ε’ Παλαιολόγου εναντίον του Ιωάννου Καντακουζηνού, αντιπρόσωπου της μεγάλης αριστοκρατίας, από τους επαναστάτες της Θεσσαλονίκης και των άλλων θρακικών πόλεων φαίνεται από την αντίσταση που αυτοί προβάλλουν συγχρόνως στους Σέρβους που απειλούσαν τη Θεσσαλονίκη, από τον αποχωρισμό των πόλεων της Ηπείρου από τους Ηπειρώτες τοπάρχες και την προσχώρηση τους στη νόμιμη εξουσία της Κωνσταντινουπόλεως, και από τη λαϊκή αντίδραση στην Πελοπόννησο, που ανάγκασε τον δεσπότη Θεόδωρονα ματαιώσει το σχέδιο του της παραχώρησης της Πελοποννήσου στο τάγμα τωνιπποτών της Ρόδου.
Η εθνική ελληνική ιδεολογία με τις βαθειές πλέον λαϊκές ρίζες εκφράζεται με σαφήνεια από τις αξιολογότερες πνευματικές φυσιογνωμίες της εποχής, που είναι απελευθερωμένες από τις οικουμενικές υπερεθνικές παραδόσεις της Κωνσταντινουπόλεως και ζουν σε χώρους ελληνικούς, όπου η παρουσία του ελληνικού παρελθόντος ήταν εντονότερη και η επίκληση του ευκολότερη. Η χριστιανική πίστη δεν εμποδίζει πλέον την ανασύνδεση με το ελληνικό παρελθόν. Η πολιτιστική και φυλετική τώρα συνέχεια του Ελληνισμού γίνεται κοινή συνείδηση. Παρ’ όλη την αντίδραση των ορθοδόξων εκκλησιαστικών κύκλων που συνασπίζονται γύρω από την ιδεολογία της «ησυχίας», η μελέτη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και η ουσιαστικότερη επαφή μαζί του γενικεύεται και οδηγεί ενίοτε σε τολμηρές για την εποχή πνευματικές συνθέσεις. Η ελληνική ιδέα κατακτά συνεχώς έδαφος, ακόμα και στους συντηρητικούς κύκλους, και καταλήγει να γίνει κοινό στοιχείο στη συνείδηση των αντίπαλων πολιτικών και πνευματικών ομάδων της εποχής: στους οπαδούς της ησυχίας, υπέρμαχους της ορθόδοξης παράδοσης, ή στους ανανεωτές με τις ορθολογιστικές τάσεις, στους ενωτικούς, που θεωρούν την ένωση με τη δυτική εκκλησία ως το μόνο μέσο σωτηρίας του Ελληνισμού από την τουρκική απειλή, ή στους ανθενωτικούς, που ταύτιζαν εθνική ιδέα και ορθοδοξία και θεωρούσαν τον καθολικισμό ως την πραγματική απειλή του έθνους. Οι αναφορές της γραμματείας της εποχής στην αρχαίαΕλλάδα και στα αρχαία ελληνικά παραδείγματα είναι συχνές. Οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου παραλληλίζονται με τα μεγάλα ονόματα της αρχαιότητας, οι Τούρκοιονομάζονται Πέρσες. Η ορθοδοξία και ο μυστικισμός του Νικολάου Καβάσιλα δεν τον εμποδίζουν να μελετά την αρχαία φιλοσοφία και να θεωρεί τους συμπατριώτες του απόγονους των αρχαίων Ελλήνων. Το ίδιο ο Θεόδωρος Μετοχίτης όταν γράφει: «εκείνων τοίνυν γένος μεν το άρχηθεν ήσαν και πατέρες Έλληνες». Ο ίδιος ο Κων-σταντίνος Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας, ονομάζει την Κωνσταντινούπολη «καταφύγιον» των Χριστιανών, «ελπίδα και χαράν πάντων των Ελλήνων». Στο τέλος τους 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα η συνείδηση της ελληνικής συνέχειας είναι τόσο καθαρή, ώστε ο Ιωάννης Αργυρόπουλος να ταυτίζει το Βυζάντιο με την αρχαία Ελλάδα και να γράφει για τον Ιωάννη Η’ Παλαιολόγο: «Οίαν ιδέαν απέκρυψε, οίον εξείλε κοινόν τοις Έλλησιν όφθαλμόν, ω της Ελλάδος ορθότης, ήλιε βασιλεύ», ο δε Γεώργιος Πληθών Γεμιστός, απευθυνόμενος προς τον Μανουήλ Παλαιολόγο, κηρύσσει: «Εσμέν γάρ νυν, ων ήγεϊσθε τε και βασιλεύετε, Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί».
Από την ελληνική τούτη γωνιά, άλλωστε, επιχειρείται, στα πρόθυρα της οριστικής πτώσης της Αυτοκρατορίας, και η σπουδαιότερη προσπάθεια, με τους αγώνες του ΚωνσταντίνουΠαλαιολόγου, απελευθέρωσης και συγκέντρωσης του Ελληνισμού σε ένα ενιαίο εθνικό κράτος, του οποίου ο Γεμιστόςδιατυπώνει την πρώτη θεωρία. Αν αφαιρέσουμε τα ουτοπιστικά στοιχεία που έχουν την πηγή τους στην πλατωνική σκέψη και που ανάλογα συναντάμε και σε άλλους αρχαιολάτρες αντιπροσώπους τηςΑναγέννησης, τα κύρια συστατικά στοιχεία του κράτους που προτείνει ο Γεμιστός είναι οι γενικές αρχές στις οποίες στηρίχτηκαν τα καινούργια εθνικά κράτη που άρχισαν να σχηματίζονται ύστερα από τη διάλυση του μεσαιωνικού φεουδαλικού συστήματος και των αυτοκρατοριών: εθνικός στρατός, εθνική ανεξάρτητη οικονομία, με εθνικό γερό νόμισμα, λελογισμένη φορολογία βασισμένη στο εισόδημα, ισχυρή κεντρική εξουσία με επικεφαλής έναν μονάρχη, με ακέραιους και ειδικευμένους συμβούλους διαλεγμένους από τη μεσαία τάξη των πολιτών. Η εθνική πολιτική ιδεολογία του Γεμιστού προσδιορίζεται, ακόμη, με προφητική σαφήνεια, όταν ο Γεμιστός προσπαθεί να καθορίσει τις γεωγραφικές και εθνολογικές βάσεις ενός τέτοιου κράτους, που είναι οι καθαρά, κατά τη γνώμη του, ελληνικές χώρες.
Ολόκληρη η πνευματική και καλλιτεχνική παραγωγή του Βυζαντίου στην τελευταία περίοδο της ιστορίας του φανερώνει την ανασύνδεση των συγχρόνων με την ελληνική παράδοση. Ο ελληνικός χαρακτήρας εμφανίζεται καθαρότερα στην τέχνη, που αποκαθαίρεται όλο και περισσότερο από τα ανατολικά της στοιχεία ή την ιερατική ακαμψία των προηγουμένων εποχών, και, πλουτιζόμενη με ζωντανά λαϊκά στοιχεία, δημιουργεί μορφές ελεύθερες που θυμίζουν ελληνικά και ελληνιστικά πρότυπα.
Βυζαντινός αετός στο μοναστήρι των Μετεώρων
Παράλληλα η λαϊκή γλώσσα αρχίζει να υψώνεται σε λογοτεχνική γλώσσα, να χρησιμοποιείται σε ευρύτερη κλίμακα από τους λογίους, με αξιόλογα επιτεύγματα, όπως τα διάφορα έμμετρα μυθιστορήματα και άλλαστιχουργήματα, που δεν απευθύνονται μόνο στα λαϊκά στρώματα αλλά και στους αυλικούς κύκλους. Και εδώ παρατηρείται, όπως και στην αρχαΐζουσα γραμματεία, η ίδια ανάμιξη των λαϊκών στοιχείων με τις αναμνήσεις από την αρχαία Ελλάδα. Μερικά μάλιστα από τα έργα αυτά έχουν αρχαία ελληνικά θέματα (Αχιλληΐς, παράφραση Ιλιάδας κτλ.).
Η ανασύνδεση με την αρχαία Ελλάδα, η προβολή των λαϊκών στοιχείων στην τέχνη και η ανύψωση της ομιλούμενης λαϊκής γλώσσας σε λογοτεχνικό όργανο, οι πρώτες δειλές και αδέξιες απόπειρες επιστημονικής σκέψης, γενικά χαρακτηριστικά ενός αναγεννητικού πνεύματος και συγχρόνως θετικά σημεία της γέννησης της εθνικής συνείδησης συνοδεύονται, όπως είναι φυσικό, με την προοδευτική απομάκρυνση των Βυζαντινών από την ιδέα της αυτοκρατορικής ρωμαϊκότητας. Ο άγνωστος στιχοπλόκος του Χρονικού του Μορέως ξέρει ότι οι σύγχρονοι του Βυζαντινοί « Έλληνες είχαν το όνομα» και ότι «από τη Ρώμη επήρασι τ’ όνομα των Ρωμαίων». Μερικοί από τους συγχρόνους θα πάψουν να δίνουν το όνομα Ρωμαίος στους Βυζαντινούς και θα το χρησιμοποιούν κυρίως για τους δυτικούς, τους πιστούς της ρωμαϊκής καθολικής εκκλησίας. 0 Κυδώνης χρησιμοποιεί για τους Έλληνες τον όρο Γραικός, που χρησιμοποιείται, όπως ο όρος Graecia, κατά γενικό κανόνα από τους δυτικούς, και σπανιότερα τον όρο Ρωμαίος, που τον χρησιμοποιεί συχνότερα για τους δυτικούς. Πιο καθαρά γίνεται η διάκριση στα πρακτικά της Συνόδου της Φλωρεντίας. Ακόμη και όσοι δεν μπορούν εύκολα να εγκαταλείψουν την έννοια της ρωμαϊκότητας, αισθάνονται την ανάγκη να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό. Γι’ αυτούς οι Βυζαντινοί είναι απόγονοι των Ρωμαίων και των Ελλήνων, ανάμιξη των δύο επισήμων γενών της αρχαιότητας, απ’ όπου προέρχεται το γένος των «Ρωμαιο-ελλήνων». Ως απάντηση στη θεωρία τούτη έρχεται το ιστορικό διάγραμμα στον πρόλογο της ιστορίας του Χαλκοκονδύλη, μαθητή του Γεμιστού, όπου πρώτος ίσως αυτός εκφράζει με τέτοιαν ενάργεια την ιδέα της αδιάκοπης συνέχειας του Ελληνισμού από τους μυθικούς χρόνους ως την εποχή του και τονίζει τη θεμελιώδη διαφορά ανάμεσα στον Ελληνισμό και στη Ρώμη, και το ιστορικό και πολιτικό συνάμα λάθος του λαού αυτού και των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου, που, περιφρονώντας την ελληνική τους υπόσταση, προτίμησαν τον τίτλο των Ρωμαίων, όταν, παρά τη ρωμαϊκή ανάμιξη, ο λαός αυτός στη μεγάλη του πλειονότητα διατήρησε τα πάτρια ελληνικά ήθη και την ελληνική γλώσσα: «Έλληνας τε το από τούδε Ρωμαίοις αυτού επιμιγνύντας, γλώτταν μέν και ήθη δια τω πολλώ πλέονας Ρωμαίων Έλληνας αυτού επικρατεϊν, δια τέλους φυλάξαι ,τούνομα μέν τοι μηκέτι κατά το πάτριον καλουμένους αλλάξασθαι και τους γε βασιλείς Βυζαντίου επί το σφας αυτούς Ρωμαίων βασιλείς τε και αυτοκράτορας σεμνύνεσθαι αποκαλείν, Ελλήνων δε βασιλείς ουκέτι ουδαμή αξιούν». Και λίγο παρακάτω: «ταύτα μεν ες τοσούτον μοι αποχρώντως έχοντα επιδεδείχθω περί τε της των Ελλήνων βασιλείας και της ες Ρωμαίους εχούσης αυτών διαφοράς, ως δη ουκ ορθώς τάγε ες βασιλείαν και ες τούνομα αύτω προσηγορεύετο τούτοις».
*Πηγή: Το απόσπασμα από το βιβλίο Νίκος Σβορώνος, Το ελληνικό έθνος – Γένεση και διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού. Εκδ. Πόλις, Αθήνα 2004.
